‘Niet iedereen met corona gaat naar de teststraat, maar wel iedereen gaat naar de wc’, aldus minister De Jonge. Het rioolwater bleek de afgelopen tijd een goudmijn voor onderzoekers naar de pandemie. Dat inspireert tot meer onderzoek.
In een speciale ‘monsterkast’ vangen twee witte vaten wat rioolwater op, waarvan de geur alle hoeken van het terrein van de rioolwaterzuivering in Leiden weet te bereiken. Met dat opgevangen water vult een medewerker een potje. Dat gaat meteen naar het laboratorium van het RIVM voor analyse: hoeveel sporen van het coronavirus bevat de vloeistof, en van welke coronavarianten?
Zulke monsters rioolwater worden inmiddels van alle 314 Nederlandse rioolwaterzuiveringsinstallaties minimaal een keer per week naar het RIVM gereden. Dat wordt in de loop van dit jaar een dagelijkse monsterafname, zei minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) donderdag in Leiden. ‘In elk geval voor de komende vijf jaar.’ En dan wordt er niet alleen naar corona gezocht, maar ook naar andere sporen. De minister investeert zo’n 20 miljoen euro per jaar in de uitbreiding van de metingen.
De rioolwatermetingen laten zien hoe het coronavirus en de varianten ervan zich verspreiden over Nederland. ‘Na de zomervakantie kun je zo in de gaten houden of eventueel nieuwe coronavarianten Nederland bereiken’, zegt De Jonge. Want, zo stelt hij: ‘Niet iedereen met corona gaat naar de teststraat, maar wel iedereen gaat naar de wc.’
Brown data
Ook voor de tijd na corona heeft de minister grote verwachtingen van wat er allemaal is af te lezen aan het stinkende water over de gezondheid van Nederlanders. ’Big brown data’ noemen ze het bij de waterschappen welhaast liefkozend. Er valt bijvoorbeeld uit op te maken hoe het staat met medicijngebruik. Drugssporen, microplastics in het water, ja zelfs de mate van obesitas in een bepaald gebied is ermee te bepalen.
Begin vorig jaar belde RIVM-onderzoeker Ana Maria de Roda Husman, tevens hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, naar het ministerie van Volksgezondheid: dat het coronavirus ook in ontlasting van besmette personen was aangetroffen en daarom het bemonsteren van rioolwater een goed idee zou zijn. Vanaf dat moment is het rioolwatermeetnetwerk snel opgetuigd. De gemeten waarden hebben inmiddels een vaste plek op het coronadashboard van de overheid, met allerlei gegevens over het verloop van de pandemie.
De rioolwaterdata hebben zich volgens het RIVM bewezen als een goede aanvulling op die uit de coronateststraten. Zo viel het onderzoekers eind vorig jaar op dat uit de rioolmetingen in Rotterdam-Zuid aanmerkelijk meer virusverspreiding af te lezen was dan uit de data van de teststraten daar. In dat gebied bleken relatief weinig personen zich te laten testen. Op basis daarvan koos de overheid de Rotterdamse wijk Charlois uit voor een project met grootschalig testen. Bewoners konden toen zonder afspraak vooraf terecht bij een aantal tijdelijke testlocaties.
Per gemeente
Op dit moment is de concentratie van het coronavirus overal vrij hoog. Dat blijkt niet alleen uit de rioolmetingen, maar ook uit het aantal positieve tests in de teststraten. ‘Maar als het besmettingsniveau straks lager is, kunnen we gericht zien in welke gemeente het virus weer opduikt’, zegt De Roda Husman. Beter was het volgens haar geweest als dit instrument direct bij het begin van de pandemie beschikbaar was geweest. ‘Dan hadden we meteen gezien dat het virus toen in bepaalde delen van Brabant rondging.’
Deskundigen die niet betrokken zijn bij deze afvalwatermetingen zijn eveneens enthousiast over de mogelijkheden die het biedt. ‘Het is een mooi instrument, al circuleert het virus nu te zeer om er echt iets aan te hebben om brandhaarden op te sporen’, zegt medisch viroloog Mariet Feltkamp, verbonden aan het LUMC. ‘Wel is het nu nuttig om er de verspreiding van de virusvarianten mee in de gaten te houden. Als het virus straks minder rondgaat omdat de meeste mensen immuun en gevaccineerd zijn, kun je er misschien varianten mee opsporen die ontsnappen aan de afweer.’
Medicijnresten
Behalve over corona kan rioolwater dus ook informatie geven over andere gezondheidsdata. Bijvoorbeeld is te zien hoeveel bacteriën die ongevoelig zijn voor bepaalde antibiotica het water bevat. ‘We vonden die resistente bacteriën in veel hogere mate dan verwacht’, vertelt De Roda Husman.
Uit de medicijnresten in het afvalwater kunnen de laboranten opmaken of mensen die medicijnen ook daadwerkelijk hebben gebruikt – of dat ze ze achteloos hebben weggegooid. Hoeveel drugs en alcohol er lokaal wordt gebruikt, is ook aan het rioolwater af te lezen.
En het water verraadt zelfs of er in bepaalde gebieden relatief veel obesitas voorkomt. De Roda Husman: ‘Bij obese personen is de opmaak van bacteriën in hun darmen anders dan bij anderen. Die data zijn op gemeentelijk niveau te bekijken.’
Het kost wat, zulke dagelijkse rioolmetingen. Maar het levert dan ook wat op, vindt minister De Jonge. Bovendien heeft de Europese Commissie recentelijk alle lidstaten geadviseerd om dergelijk rioolonderzoek te doen.
‘De GGD’s kunnen hun voorlichting straks gerichter doen, als zij data hebben dat in bepaalde gebieden mensen hun voorgeschreven medicijnen vaak niet innemen’, zegt De Jonge. ‘Het helpt ons in de toekomst beter voorbereid te zijn op een mogelijke volgende pandemie. Want ook nieuwe virussen kunnen we dan via het afvalwater volgen.’
Wat is er te meten in rioolwater?
Op het coronadashboard van de overheid is het gemiddelde aantal virusdeeltjes per honderdduizend inwoners te lezen. Nu is te zien dat dat aantal dalende is, in lijn met de dalende trend van het aantal besmettingen. Verder kan worden gemeten:
Welke virusvarianten gaan rond en in welke mate?
Hoeveel antibiotica-restistente bacteriën zitten er in het water?
Hoeveel drugs en alcohol wordt er gebruikt per gebied?
Nemen patiënten hun medicijnen volgens voorschrift in?
Hoeveel bacteriën worden aangetroffen die duiden op obesitas?
Rioolmetingen zijn een blijvertje: niet alleen voor corona, maar ook voor de meting van medicijngebruik en obesitas - Volkskrant
Read More
No comments:
Post a Comment