Ziekenhuizen trekken aan de alarmbel. Na twee jaar met nauwelijks luchtweginfecties, worden de pediatrische afdelingen vandaag overspoeld door kinderen met ademhalingsziekten. Herstelt het oude normaal zich of is er meer aan de hand? “Deze epidemie lijkt groter dan gewoonlijk”, zegt kinderarts Tyl Jonckheer.
Anton Goegebeur
Samen met zijn dochter zat hij tegenover mij in de spreekkamer. Het trillen van zijn linkerhand was al jaren geleden begonnen en het was zijn dochter opgevallen dat hij steeds meer voorovergebogen was gaan lopen. De diagnose parkinson had hij zelf al gesteld. En ook over de oorzaak had hij wel een idee: ‘Het zal wel door mijn werk komen, dokter. Ik ben tuinder geweest en heb toen vaak pesticiden gebruikt’, zei mijn patiënt.
Sinds ik werk als neuroloog in het Westland, een gebied dat bekend staat om de glastuinbouw, was het me op gaan vallen: het leek wel of ik steeds vaker patiënten met de ziekte van Parkinson zag. Klopte dat? En kon dat inderdaad iets te maken hebben met pesticiden? Had mijn patiënt gelijk?
Ten opzichte van 2015 verwacht het RIVM dat het aantal parkinsonpatiënten in 2040 met 71 procent zal stijgen. Die explosieve toename lijkt slechts voor een deel te verklaren doordat er meer ouderen komen. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld het stijgende aantal dementiepatiënten, vooral veroorzaakt door de vergrijzing. Sterker nog, zegt Bas Bloem, hoogleraar neurologie aan het Nijmeegse Radboudumc en parkinsonspecialist: ‘Ik denk dat veroudering helemaal geen rol speelt bij het ontstaan van de ziekte van Parkinson. Het betekent gewoon dat je langer de tijd hebt gehad om blootgesteld te worden aan schadelijke stoffen als pesticiden en luchtvervuiling.’ parkinson is een ‘omgevingsziekte’ en geen ouderdomsziekte.
Een tekort aan dopamine, een belangrijke boodschapper in de hersenen, veroorzaakt de typische parkinsonsymptomen als loopproblemen, traag bewegen en beven maar ook depressieve klachten of geheugenstoornissen. Dopamine wordt gemaakt door een groep zenuwcellen in de middenhersenen, ook wel ‘substantia nigra’ genoemd vanwege de zwarte kleur. Schade aan deze dopamineproducerende cellen leidt tot minder dopamine en uiteindelijk tot parkinson. En er zijn steeds meer aanwijzingen dat luchtvervuiling en pesticiden deze schade kunnen veroorzaken.
Patiënten zelf leggen steeds vaker het verband tussen blootstelling aan giftige stoffen en hun ziekte. Na een uitzending van Zembla over het onderwerp meldden zich zo’n 130 parkinsonpatiënten bij de Parkinson Vereniging, vertelt Jobien Wind (59), beleidsmedewerker bij de vereniging, moleculair bioloog en zelf parkinsonpatiënt. Wind werkte als postdoc met glyfosaat, een toxische stof uit bestrijdingsmiddelen die in verband wordt gebracht met parkinson. En in haar jeugd had ze een vakantiebaantje bij een bollenkwekerij, een industrie die veel chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt. Wind: ‘In een stoffige schuur van zes uur in de ochtend tot vijf uur ’s avonds bollen pellen.’ Ze heeft er indertijd een peesontsteking aan beide armen aan overgehouden. En misschien dus ook wel parkinson.
Ik spreek met Ton Opdam (71), een van de patiënten die zich meldde bij de Parkinson Vereniging. Op 60-jarige leeftijd ging Opdam slechter praten. Het bleek geen TIA zoals hij eerst dacht, maar parkinson. Opdam groeide op in De Zilk, een klein dorp in Zuid-Holland dat bekendstaat om de bollenteelt. In de straat waar hij zijn jeugd doorbracht, hebben uiteindelijk acht mensen parkinson gekregen. Het was een straat waar grote gezinnen woonden in kleine huisjes met lange diepe tuinen. Die tuinen grensden aan een sloot waarachter de bollenvelden lagen. Vrijwel iedereen had een moestuin, want dat was een stuk goedkoper eten met al die kinderen. En ze besproeiden die moestuinen met het water uit de sloot. In dat water loosden de bollentelers hun gif, vertelt Tons vrouw Marja. Opdam twijfelt er niet aan dat gif zijn ziekte heeft veroorzaakt. ‘Acht mensen in één straat, da’s toch frappant!’
Ook voormalig boer Jan Zuurd (73) uit het Drentse Vries vermoedt een verband tussen landbouwgif en zijn parkinson. Zuurd ging op zijn 16de werken in het boerenbedrijf van zijn vader. Daar besproeide hij geregeld de bieten en aardappelen met landbouwgif. ‘Vroeger liep je de hele dag met dat gif op je rug’, vertelt Zuurd, ‘dan liep je met je ene hand te pompen en met je andere te sproeien.’ Zonder beschermend pak of masker. ‘Je was jong en dacht dat je niet stuk kon.’ Zuurd had eens een ‘vingerhoedje’ te veel van het inmiddels verboden middel paraquat gebruikt. Op plekken waar dat terechtkwam, groeide zeker zeven jaar geen onkruid. In 2017 kreeg Zuurd de diagnose parkinson. In zijn dorp kent hij nog een stuk of tien andere parkinsonpatiënten. Maar die zijn niet allemaal boer geweest, zegt hij.
Bert Deen (74) werkte 37 jaar als chemisch procesoperator met chemicaliën in een fabriek die bestrijdingsmiddelen levert aan de groothandel. ‘Die stoffen werden vervoerd in grote 200-litervaten. Er was maar 100 gram nodig voor een hectare grond, dus dat zal wel erg giftig geweest zijn’, aldus Deen. Er waren wel beschermende pakken en gasmaskers, maar dat was niet altijd voldoende. Bij incidenten als lekkage of een leidingbreuk kon het toch gebeuren dat werknemers stoffen inademden, zegt Deen. Of zijn ziekte veroorzaakt werd door zijn werk weet hij niet zeker. ‘Ik denk van wel, maar ik kan het niet bewijzen.’
Neuroloog Bloem is ervan overtuigd dat bestrijdingsmiddelen parkinson veroorzaken. Hij geeft toe, keihard bewijs is er niet. ‘Maar als je alles wat we weten bij elkaar optelt, wordt het wel eng.’ Neem bijvoorbeeld de bollenstreek. We weten allang dat daar veel meer parkinson voorkomt dan in andere streken. Zo veel meer dat het bijna geen toeval meer kan zijn.
In Frankrijk viel op dat er meer parkinson voorkwam in wijngebieden. Daar is parkinson nu een erkende beroepsziekte onder wijnboeren. Dit soort ‘landkaartonderzoek’ zal ook in Nederland gaan plaatsvinden om een beter beeld te krijgen van de omvang. Onderzoek uit Seoul toont dat mensen die meer blootgesteld waren aan luchtvervuiling een hoger risico hadden op het krijgen van parkinson. En de beschrijving van de eerste patiënten met parkinson door James Parkinson in 1817 lijkt samen te vallen met de industriële revolutie en ernstige luchtvervuiling in Londen.
Maar er is meer dan epidemiologisch bewijs. In dierexperimenten is het bewijs keihard. Bloem: ‘Als je bestrijdingsmiddelen voert aan een muis, klapt de substantia nigra eruit en krijgt die muis parkinsonverschijnselen.’ Het bekendste bewijs voor een relatie in mensen komt uit een onbedoeld experiment uit de jaren tachtig. Met N-methyl-4-phenyl-1,2,3,6-tetrahydropyridine (MPTP, chemisch vergelijkbaar met paraquat) vervuilde drugs veroorzaakten toen acuut ernstige parkinsonsymptomen bij jongvolwassenen. Deze observatie toont dat chemische bestrijdingsmiddelen in potentie parkinson kunnen veroorzaken.
Ook Teus van Laar, hoogleraar neurologie aan het UMCG en gespecialiseerd in parkinson, acht het waarschijnlijk dat pesticiden de ziekte veroorzaken. ‘Het is echt meer dan een broodjeaapverhaal van mensen die zich bezorgd maken over het milieu.’ Van Laar zag tijdens zijn opleidingstijd in Leiden veel bollenkwekers met parkinson. ‘Daar hadden we hele straten met parkinsonpatiënten’, vertelt hij.
Recent onderzoek uit Groningen waar Van Laar aan meewerkte toont dat blootstelling aan pesticiden uit de aardappel- en graanteelt de kans op parkinson verhoogt met 50 procent. Deze bevindingen sluiten aan bij een groeiend aantal internationale studies dat blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen als risicofactor voor parkinson aanwijst. Het RIVM beoordeelt het bewijs echter als onvoldoende om iets te kunnen zeggen over het risico van de afzonderlijke pesticiden die nu op de markt zijn.
Het is goed te begrijpen dat patiënten en omwonenden zich zorgen maken over het gebruik van pesticiden, maar om een bestrijdingsmiddel te verbieden is hard bewijs nodig, vindt de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO). ‘Deze afweging moet gebaseerd blijven op wetenschap en niet op emoties of vermoedens’, aldus de LTO in een schriftelijke reactie. Het LTO vertrouwt hierin op het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) en de Europese autoriteit voor voedselveiligheid (Efsa). Deze instanties oordelen op basis van het beschikbare wetenschappelijk onderzoek over de veiligheid van pesticiden. In principe zijn de middelen die nu gebruikt worden in de land- en tuinbouw dus onderzocht en veilig bevonden.
Maar daar gaat het mis, zegt Bloem, want het toelatingsbeleid deugt niet. Probleem is dat ze helemaal niet goed testen op de ziekte van Parkinson. Dat is ook lastig, want die openbaart zich vaak pas vele jaren na blootstelling aan toxische stoffen. En de realiteit is dat boeren niet werken met één soort pesticide maar met een cocktail aan schadelijke stoffen.
Ook het RIVM beoordeelt in een recent rapport de testrichtlijnen als onvoldoende om de relatie van landbouwgif met parkinson vast te stellen. Samen met wetenschappers als Bloem pleit het RIVM voor beter wetenschappelijk onderzoek hiernaar. Denk aan celtellingen in de substantia nigra en dopaminemetingen bij muizen om vroegtijdige veranderingen in de hersenen op te sporen na blootstelling. Bloem verwacht binnen vijf jaar meer duidelijkheid te hebben over de schadelijkheid van de huidige bestrijdingsmiddelen.
Wat te doen tot die tijd? Pesticiden voorlopig verbieden of wachten tot er beter onderzoek is? Bloem kiest liever voor het eerste. Zijn missie is de wereld beschermen tegen de parkinsonpandemie. En hoewel het nog niet zeker is dat de huidige generatie landbouwgif parkinson veroorzaakt, kun je het zeker niet uitsluiten, licht Bloem toe. Hij gaat nog een stap verder. Wat te denken van pesticiden in ons voedsel? Producten in de Nederlandse supermarkten zitten vol gif. Weliswaar in minimale hoeveelheden, maar als je alles bij elkaar optelt… Ik zeg tegen iedereen – en dat is een gevoel, niet gebaseerd op bewijs: ’Ga maar biologisch eten als je het je kunt veroorloven. Was in ieder geval je groente en fruit goed.’
Voor boeren ligt dit ingewikkelder. Hoe meer bestrijdingsmiddelen verdwijnen, hoe moeilijker het is een gezond en rendabel gewas te telen, aldus de LTO. Biologisch telen gebeurt nu nog weinig. Wel wordt er veel onderzoek gedaan naar manieren om de land- en tuinbouw te verduurzamen en dus minder landbouwgif te gebruiken. De Europese Commissie streeft ernaar dat in 2030 minstens een kwart van de landbouw biologisch is. Of dat haalbaar is, is maar zeer de vraag. Voorlopig zijn er geen effectieve en betaalbare alternatieven voor chemische gewasbeschermingsmiddelen.
Maar wat vertel ik mijn patiënt in de spreekkamer? Welk gif hij gebruikt heeft, hoe vaak en hoeveel, weet hij niet. En of dat zijn ziekte heeft veroorzaakt weet ik niet zeker. Het zou wel goed kunnen. Dat is een lastige boodschap, want sommige boeren en telers voelen zich hierdoor schuldig aan hun eigen ziekte. Terwijl zij vooral slachtoffer zijn. Meer wetenschappelijk onderzoek zal het definitieve antwoord moeten geven. Maar dat is niet morgen af. Tot die tijd was ik in ieder geval mijn groente en fruit nog een keer extra.
[unable to retrieve full-text content]
Carlien (38) heeft MS: 'Sinds de geboorte van mijn zoon ben ik relaxter' Telegraaf.nlN.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Neurowetenschap Ongekende hoeveelheden hormonen zorgen tijdens de zwangerschap voor grote veranderingen in het lichaam van een vrouw.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data93623651-20fa48.jpg)
Tijdens de zwangerschap verandert de structuur en de functie van de hersenen van een vrouw in bepaalde gebieden flink, laat Nederlands onderzoek bij veertig zwangere vrouwen zien. Die veranderingen spelen mogelijk een rol bij de nesteldrang die veel aanstaande moeders aan het einde van de zwangerschap krijgen, en bij de binding tussen moeder en kind na de geboorte. Een jaar na de bevalling zijn veel van deze veranderingen terug in de staat van voor de zwangerschap. De bevindingen zijn dinsdag gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications.
Tijdens een zwangerschap brengen ongekende hoeveelheden hormonen grote veranderingen teweeg in het lichaam van een vrouw. Sommige zijn tijdelijk, andere blijven decennia na de geboorte bestaan.
Ook in het brein treden veranderingen op, ontdekten hersenonderzoeker Elseline Hoekzema en haar collega’s van het Amsterdam UMC en de Universiteit Leiden. Zij onderzochten veertig vrouwen voor, tijdens en na hun eerste zwangerschap, en 28 van hen ook een jaar na de bevalling. Ze scanden de hersenen van de vrouwen, maakten hartfilmpjes en bepaalden onder meer de hoeveelheid zwangerschapshormonen in de urine.
De onderzoekers ontdekten dat tijdens de zwangerschap een verbeterde samenhang ontstaat in het zogeheten default mode network, een netwerk van verschillende hersengebieden die gezamenlijk actief zijn in de ‘ruststand’, als iemand niets doet. Het is ook betrokken bij sociale interactie en inlevingsvermogen. Met name één gebiedje in dat netwerk, de cuneus, bleek bij de zwangeren opvallend sterker functioneel verbonden met de rest van het netwerk. Ook zagen ze dat tijdens de zwangerschap op bepaalde plekken in de hersenen de grijze stof afneemt, waar de cellichamen van zenuwcellen zitten – een effect dat Hoekzema eerder al in een studie bij Spaanse vrouwen vond. In de witte stof, gevormd door de lange uitlopers van zenuwcellen, vonden de onderzoekers juist geen sterke veranderingen.
Hoekzema en haar collega’s namen ook vragenlijsten af bij de deelnemende vrouwen. Daarin vroegen ze bijvoorbeeld naar schoonmaakgedrag en hoe selectief de aanstaande moeder was in haar sociale contacten, om de mate van nesteldrang te bepalen – ‘nestelende’ dieren en mensen richten zich liever op bekenden. En ze gebruikten vragenlijsten om de moeder-kindbinding in kaart te brengen.
De krimp van de grijze stof bij de zwangere vrouwen hield verband met nesteldrang bij de aanstaande moeders, bleek uit statistische analyse van de gegevens. Hij hing ook samen met de toegenomen hoeveelheden van het hormoon oestradiol in de laatste drie maanden van de zwangerschap. Een oorzakelijk verband kan dit onderzoek niet definitief aantonen, maar het suggereert dat de buitensporige blootstelling aan oestrogeen in die fase van de zwangerschap een belangrijke rol speelt, schrijven de auteurs. Andere zaken die het brein van een zwangere vrouw mogelijk zouden kunnen beïnvloeden, zoals veel stress of te weinig slaap, bleken daaraan niet gerelateerd.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2021/08/data75323323-967176.jpg)
De toename van de functionele verbindingen in het default mode network hield verband met ander belangrijk gedrag van de aanstaande moeder: de binding met haar kindje. Moeders met een sterkere samenhang in dat netwerk tijdens de zwangerschap hadden een jaar later een betere binding met hun kindje. Ze hadden meer plezier bij het omgaan met hun kind, en minder afwijzende gevoelens, en het risico op een verstoorde moeder-kindbinding was lager. Of een moeder borstvoeding gaf, en de manier waarop ze bevallen was, had hierop geen duidelijk effect.
„Bij moeder-kindbindingsstoornissen is er een sterke vijandigheid naar het kindje, wat zich uit in complete afwijzing of agressie. In onze studie kwamen gelukkig geen extreme gevallen voor, maar in hoeverre de moeders boosheid of agressie voelen jegens hun kindje varieert altijd”, licht Hoekzema per e-mail toe.
Door dit soort onderzoeken hoopt Hoekzema een beter beeld te krijgen van wat er gebeurt in het lichaam van een zwangere vrouw, en ook wat er gebeurt als er problemen zijn rondom de zwangerschap of geboorte. „In de gevoelige periode rond de geboorte kunnen ernstige mentale problemen optreden, zoals depressie, psychose, of moeder-kindbindingsstoornissen. Het is goed denkbaar dat dit soort hersenveranderingen daaraan bijdraagt.”
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Neurowetenschap Ongekende hoeveelheden hormonen zorgen tijdens de zwangerschap voor grote veranderingen in het lichaam van een vrouw.
Tijdens de zwangerschap verandert de structuur en de functie van de hersenen van een vrouw in bepaalde gebieden flink, laat Nederlands onderzoek bij veertig zwangere vrouwen zien. Die veranderingen spelen mogelijk een rol bij de nesteldrang die veel aanstaande moeders aan het einde van de zwangerschap krijgen, en bij de binding tussen moeder en kind na de geboorte. Een jaar na de bevalling zijn veel van deze veranderingen terug in de staat van voor de zwangerschap. De bevindingen zijn dinsdag gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications.
Tijdens een zwangerschap brengen ongekende hoeveelheden hormonen grote veranderingen teweeg in het lichaam van een vrouw. Sommige zijn tijdelijk, andere blijven decennia na de geboorte bestaan.
Ook in het brein treden veranderingen op, ontdekten hersenonderzoeker Elseline Hoekzema en haar collega’s van het Amsterdam UMC en de Universiteit Leiden. Zij onderzochten veertig vrouwen voor, tijdens en na hun eerste zwangerschap, en 28 van hen ook een jaar na de bevalling. Ze scanden de hersenen van de vrouwen, maakten hartfilmpjes en bepaalden onder meer de hoeveelheid zwangerschapshormonen in de urine.
De onderzoekers ontdekten dat tijdens de zwangerschap een verbeterde samenhang ontstaat in het zogeheten default mode network, een netwerk van verschillende hersengebieden die gezamenlijk actief zijn in de ‘ruststand’, als iemand niets doet. Het is ook betrokken bij sociale interactie en inlevingsvermogen. Met name één gebiedje in dat netwerk, de cuneus, bleek bij de zwangeren opvallend sterker functioneel verbonden met de rest van het netwerk. Ook zagen ze dat tijdens de zwangerschap op bepaalde plekken in de hersenen de grijze stof afneemt, waar de cellichamen van zenuwcellen zitten – een effect dat Hoekzema eerder al in een studie bij Spaanse vrouwen vond. In de witte stof, gevormd door de lange uitlopers van zenuwcellen, vonden de onderzoekers juist geen sterke veranderingen.
Hoekzema en haar collega’s namen ook vragenlijsten af bij de deelnemende vrouwen. Daarin vroegen ze bijvoorbeeld naar schoonmaakgedrag en hoe selectief de aanstaande moeder was in haar sociale contacten, om de mate van nesteldrang te bepalen – ‘nestelende’ dieren en mensen richten zich liever op bekenden. En ze gebruikten vragenlijsten om de moeder-kindbinding in kaart te brengen.
De krimp van de grijze stof bij de zwangere vrouwen hield verband met nesteldrang bij de aanstaande moeders, bleek uit statistische analyse van de gegevens. Hij hing ook samen met de toegenomen hoeveelheden van het hormoon oestradiol in de laatste drie maanden van de zwangerschap. Een oorzakelijk verband kan dit onderzoek niet definitief aantonen, maar het suggereert dat de buitensporige blootstelling aan oestrogeen in die fase van de zwangerschap een belangrijke rol speelt, schrijven de auteurs. Andere zaken die het brein van een zwangere vrouw mogelijk zouden kunnen beïnvloeden, zoals veel stress of te weinig slaap, bleken daaraan niet gerelateerd.
De toename van de functionele verbindingen in het default mode network hield verband met ander belangrijk gedrag van de aanstaande moeder: de binding met haar kindje. Moeders met een sterkere samenhang in dat netwerk tijdens de zwangerschap hadden een jaar later een betere binding met hun kindje. Ze hadden meer plezier bij het omgaan met hun kind, en minder afwijzende gevoelens, en het risico op een verstoorde moeder-kindbinding was lager. Of een moeder borstvoeding gaf, en de manier waarop ze bevallen was, had hierop geen duidelijk effect.
„Bij moeder-kindbindingsstoornissen is er een sterke vijandigheid naar het kindje, wat zich uit in complete afwijzing of agressie. In onze studie kwamen gelukkig geen extreme gevallen voor, maar in hoeverre de moeders boosheid of agressie voelen jegens hun kindje varieert altijd”, licht Hoekzema per e-mail toe.
Door dit soort onderzoeken hoopt Hoekzema een beter beeld te krijgen van wat er gebeurt in het lichaam van een zwangere vrouw, en ook wat er gebeurt als er problemen zijn rondom de zwangerschap of geboorte. „In de gevoelige periode rond de geboorte kunnen ernstige mentale problemen optreden, zoals depressie, psychose, of moeder-kindbindingsstoornissen. Het is goed denkbaar dat dit soort hersenveranderingen daaraan bijdraagt.”
Het aantal mensen dat last heeft van de schurftmijt – een klein, spinachtig beestje dat gangetjes in de huid graaft – neemt in Nederland al jaren toe. Vorig jaar kwamen er nog 15 op de 100.000 mensen met schurft bij de huisarts. Dit jaar gaat het om 27 op de 100.000. Dat blijkt uit cijfers van de GGD.
In Amsterdam is het aantal schurftgevallen ten opzichte van eind 2021 zelfs verviervoudigd. "Met name onder studenten neemt het toe", vertelt Henry de Vries, dermatoloog bij GGD Amsterdam, aan Editie NL. "We horen het ook in andere studentensteden."
GGD Amsterdam gaat daarom het aantal spreekuren opschroeven. Op dit moment is er al elke woensdag zo'n spreekuur voor studenten. "Schurft onder controle krijgen in studentenhuizen is heel moeilijk. Daarom is het belangrijk om bron- en contactonderzoek te doen. Dat proberen we met die spreekuren te bereiken."
Een goed idee, vindt arts-microbioloog Matthew McCall van Radboudumc. "Schurft is tegenwoordig moeilijker te bestrijden dan vroeger", legt hij uit. "Toen kwam schurft vooral voor binnen een gezin. Dan kon een huisarts de familie in één keer behandelen en leidt het niet tot herinfectie."
Bij studenten werkt dat anders. "Als er één iemand naar de huisarts gaat, maar de bron wordt niet weggehaald, dan blijft het alsnog rondgaan. Daarom is bron- en contactonderzoek zo belangrijk."
Tegelijkertijd ontwikkelt de GGD een PCR-test om schurft makkelijker en eerder op te sporen. "Er is vaak onduidelijkheid over plekjes op de huid", zegt De Vries. "Het verschil tussen schurft en eczeem is vaak niet goed te zien. Bovendien verschilt de allergische reactie per persoon. De een heeft er meer last van dan de ander. Dat maakt het moeilijk om snel vast te stellen of iemand schurft heeft of niet."
Met vergrotende apparatuur zoals een dermatoscoop of microscoop kan een zorgverlener aantonen of het om schurft gaat. "Maar het probleem is dat die apparaten niet overal aanwezig zijn en niet elke verpleegkundige ermee overweg kan."
De PCR-test zou dat probleem dus moeten oplossen. "Iedere huisarts en verpleegkundige kan dan schilfertjes afnemen. Die worden vervolgens in korte tijd onderzocht in het laboratorium", legt De Vries uit.
Arts-microbioloog McCall vindt het goed dat de GGD hierop inzet. "Niet elke huisarts of verpleegkundige is een even getrainde analist." Bovendien is een PCR-test vaak nauwkeuriger dan een microscoop, vertelt hij. "Je kunt dan meerdere schurftmijten tegelijkertijd onderzoeken. Onder de microscoop kan dat niet: dan bekijk je er elke keer één."
In januari begint GGD Amsterdam met het inzetten van de PCR-test tijdens spreekuren. Tot dusver gaat het nog om een pilot.
Robin Utrecht
NOS Nieuws•
Carmen Dorlo
redacteur Online
Carmen Dorlo
redacteur Online
Pijn op de borst? Paniek. Migraine? Stress. Extreme buikpijn? Trekt vast wel weg.
Al tientallen jaren worden vrouwen verkeerd of niet gediagnosticeerd met een ziekte omdat het mannenlichaam in onderzoek en praktijk vaak de norm is. Vandaag overhandigt de stichting Voices For Women een petitie met ruim 53.000 handtekeningen aan de Tweede Kamer om aandacht te vragen voor genderspecifieke zorg.
Structureel geld om deze problematiek op te lossen is er nu niet. Het ministerie van Volksgezondheid gebruikt nu 3 miljoen euro om de kennisachterstand over sekse- en genderverschillen te verkleinen. Dat is een fractie van het geld dat in totaal beschikbaar is voor medische onderzoeken (326,2 miljoen euro).
"De geneeskunde is voor een groot deel in de jaren 50 en 60 ontwikkeld, vóór en dóór mannen", legt hoogleraar Bart Fauser uit. Hij zet zich als medeoprichter van Alliantie Gender en Gezondheid in om het besef over genderverschillen in de zorg te vergroten.
"In die tijd is er bewust voor gekozen om studies vooral uit te voeren op mannen. Grotendeels omdat bij vrouwen ernstige complicaties zouden kunnen ontstaan bij onverwachte of onbedoelde zwangerschappen." De veronderstelling was dat de onderzoeksresultaten voor mannen hetzelfde waren als voor vrouwen. "Dat klopt niet. Bijna alles in het lichaam verschilt voor man en vrouw."
De laatste tijd zijn vrouwen als onderzoeker en arts belangrijker geworden. Maar vooral in het buitenland is er meer aandacht voor dit thema gekomen. "Langzaamaan komt er meer kennis beschikbaar, maar die heeft de zorg in Nederland nauwelijks beïnvloed. Zelfs anno 2022 zijn vrouwen slechter af dan mannen in de zorg", zegt Fauser.
Journalist en oud-verpleegkundige Mirjam Kaijer is ervaringsdeskundige. Pas na tien jaar werd bij haar een diagnose vastgesteld, namelijk een goedaardige tumor van de bijschildklier. Ze ging op onderzoek uit en ontdekte dat 80 procent van de patiënten met onverklaarde gezondheidsklachten vrouwen zijn.
Over haar ervaringen schreef Kaijer het boek Ik ben geen man. "Daar kwamen zo veel reacties op dat ik een petitie, meldpunt en uiteindelijk de stichting Voices for Women startte. Ik stuitte op een beerput. Er is zo veel leed. Deze vrouwen willen allemaal serieus en juist behandeld worden."
Volgens Fauser is het een tweeledig probleem. Niet alleen is er te weinig aandacht voor man/vrouw-verschillen bij algemene ziektes, er is ook nauwelijks aandacht voor vrouwspecifieke ziektes, zoals endometriose, vleesbomen en PCOS.
Vrouwen hebben vaak ernstigere en langer aanhoudende lichamelijke klachten, toch worden ze 6 procent minder vaak gediagnosticeerd.
Kaijer ziet daarnaast bij haar meldpunt een grote groep vrouwen met onverklaarde klachten die te snel als psychische klachten worden gelabeld, zonder dat lichamelijke oorzaken worden uitgesloten.
De Israëlische oud-hoogleraar Marek Glezerman deed hier eerder onderzoek naar. Het bleek dat artsen symptomen bij vrouwen vaker zien als gevolg van psychosociale problemen, terwijl symptomen bij mannen vaker als lichamelijk worden beschouwd.
Uit een ander, lopend onderzoek van het UMCG komt een soortgelijk beeld naar voren. Daaruit blijkt dat vrouwen vaak ernstigere en langer aanhoudende lichamelijke klachten hebben. Toch worden vrouwen 6 procent minder vaak gediagnosticeerd. "Ook krijgen ze minder vaak een doorverwijzing naar een specialist of lichamelijk onderzoek", vertelt onderzoeker Aranka Ballering.
Antoinetta Schutrups heeft het meegemaakt. Ze herinnert zich een moment bij de huisarts. "Mijn man sprak over zijn vermoeidheid. De huisarts stelde meteen een onderzoek voor, terwijl mijn man zei dat het ook stress zou kunnen zijn. Toch wilde de huisarts per se vervolgonderzoek inplannen. Ik schrok hiervan, want kort daarvoor kregen mijn soortgelijke klachten het label 'psychisch'. Het was een compleet ander gesprek."
Ik wist dat ik niet depressief was. Toch kreeg ik jarenlang die diagnose.
Dat was jaren geleden. Inmiddels heeft Schutrups na twintig jaar zoeken een diagnose: een goedaardige tumor op haar hypofyse, een klier onderaan de hersenen. Schutrups had onder meer pijn in haar benen, last van vermoeidheid en somberheid. Toch werd een depressie bij haar vastgesteld en werd ze doorverwezen naar de ggz. "Ik wist dat ik niet depressief was. Ik had zo veel pijn in mijn lichaam, maar wilde daarnaast nog heel veel dingen doen."
In deze video vertelt ze hoe ze uiteindelijk toch de juiste diagnose wist te krijgen:
Antoinetta kreeg jarenlang de verkeerde diagnose: 'je raakt jezelf letterlijk kwijt'
Schutrups' leven veranderde drastisch door de medicatie. Alle klachten verdwenen. "Ik ben er altijd van uitgegaan dat de medische wetenschap alle kennis heeft om de juiste afweging te maken over mijn gezondheid, maar steeds vaker zie ik in dat dat niet het geval is. Het gebeurt niet expres, maar door te weinig kennis van het vrouwenlichaam is gewoon sprake van enorme blinde vlekken."
[unable to retrieve full-text content]
Deel 44: 'Ik kijk bezorgd naar Duncan, als hij instort hebben we echt een probleem' Telegraaf.nl
Een team wetenschappers uit Zwitserland heeft het efficiëntierecord van transparante zonnepanelen gebroken. Dankzij een nieuw ontwerp hebben de Zwitsers de efficiëntie van het energieomzettend vermogen van bepaalde zonnecellen verhoogd tot meer dan 15 procent bij direct zonlicht, en 30 procent bij omgevingslicht. Deze technologische omwenteling kan de wegbereider zijn van een wijdverbreide implementatie van stroom-genererende ramen.
In het nieuws: Wetenschappers van de École Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL) hebben een nieuw soort kleurstofgevoelige zonnecel (DSC) ontwikkeld. Dat bericht onder meer de nieuwssite Euronews.
Een wat? Dye-sensitised solar cells (DSC's), ook bekend als Grätzel-cellen, zijn een type goedkope zonnecellen. De technologie behelst het gebruik van fotogevoelige kleurstof op het oppervlak van een halfgeleider om zichtbaar zonlicht om te zetten in energie.
[unable to retrieve full-text content]
Brit (49) overlijdt omdat donornier kankercellen bevat Telegraaf.nl
Voorbij is de coronapandemie nog niet, maar de situatie begint er wel steeds beter uit te zien. Als de komende maanden niets geks gebeurt, komt het einde in zicht. Daarbij is de beruchte 'code zwart' in de zorg voorlopig ver weg. Dat zegt Susan van den Hof, hoofd van het Centrum voor Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten van het RIVM.
Komende dinsdag is de duizendste dag van de coronacrisis in Nederland. Bijna drie jaar geleden, op 27 februari 2020, kreeg een man uit het Brabantse Loon op Zand te horen dat hij het virus had opgelopen. De toenmalige zorgminister Bruno Bruins maakte die eerste bevestigde besmetting bekend in een rechtstreekse tv-uitzending.
Het virus verspreidde zich daarna snel. Een groot deel van de bevolking zal besmet raken, waarschuwde premier Mark Rutte een paar weken later. Dat is uitgekomen. De teller staat nu op ruim 8,5 miljoen positieve tests en bijna 23.000 geregistreerde sterfgevallen. De werkelijke aantallen zijn groter.
Maar de laatste weken heeft het coronavirus het opvallend moeilijk om zich nog te verspreiden. Het aantal positieve tests daalt snel, terwijl dit in het najaar juist zou moeten toenemen. Volgens het RIVM komt dit doordat mensen bescherming hebben opgebouwd en minder vatbaar zijn door vaccinaties, door de zomergolf en de najaarsgolf en door eerdere besmettingen.
"De situatie is nu heel anders dan in voorgaande jaren in november. Twee jaar geleden was nog niemand gevaccineerd. Vorig jaar wel, maar hadden we de ziekmakendere deltavariant. Nu is onze uitgangssituatie veel beter", zegt Van den Hof.
Ze doet geen voorspellingen voor de komende winter en de periode daarna, maar zegt wel dat we in Nederland al bijna een jaar lang alleen maar met verschillende versies van de omikronvariant van het virus te maken hebben. "Dat biedt perspectief, de vorige varianten duurden veel korter. Als omikron blijft, ben ik redelijk optimistisch. Ik ben ook minder bang voor code zwart. Als deze winter niets geks gebeurt, zijn we waarschijnlijk aan het einde gekomen."
Het einde van de pandemie betekent niet het einde van het coronavirus, want het virus verdwijnt niet meer, benadrukt Van den Hof. Mensen zullen besmet blijven raken, patiënten zullen erdoor in ziekenhuizen blijven belanden en er zullen ook in de toekomst mensen overlijden aan de gevolgen. "Maar dan wordt het een voorspelbare seizoensziekte. Dan hebben we er een virus bij waar we goed mee hebben leren leven. En risicogroepen blijven we dan vaccineren, zoals we ook met de griepprik doen."
Het is wel belangrijk dat Nederland zich voorbereidt, want over een paar jaar komt er misschien een nieuwe pandemie, zegt Van den Hof. "We hebben veel dingen opgezet. Ik zou die graag bestendigen en uitbouwen, zodat we bij een volgende epidemie flexibeler zijn en sneller en beter inzicht krijgen in wat er gebeurt. Het meten van virusdeeltjes in het rioolwater, bijvoorbeeld. Misschien kan dat binnenkort wel wat minder, maar als we het weer nodig hebben, moeten we snel kunnen opschalen."
1:35
