InterviewMichaël Sels
Diëtist Michaël Sels schaart zich dit jaar mee achter de campagne ‘Een week gezonder’, waarin hij de Vlaming aanmoedigt om – wat dacht u – zeven dagen gezonder te leven. Het goede nieuws: u hoeft geen strikte diëten te volgen, en mag zelfs meer eten dan voordien. ‘We moeten met zijn allen weer gaan geloven dat gezond eten gemakkelijk is.’
U bent samen met de Diabetes Liga initiatiefnemer van ‘Een week gezonder’. Is het zo dramatisch gesteld met de eetgewoonten van de Vlaming?
“Toch wel. Als we gewoon al kijken naar de evolutie van overgewicht en obesitas in Vlaanderen, zien we dat die cijfers jaar na jaar verslechteren. Ook bij kinderen en jongvolwassenen trouwens. En dat terwijl we nog nooit zoveel bezig zijn geweest met gezonde voeding als vandaag. Eten is bijna een nieuwe religie geworden, en zoals in elke religie zijn er veel zogenaamde profeten en luide roepers die verkondigen hét alomvattende antwoord te hebben op de vraag hoe we nu het best gezond kunnen eten. Terwijl die extreme aanpakken vaak niet zijn wat we nodig hebben.”
En toch worden we er niet gezonder op. Hoe komt dat?
“Het is niet zo dat we de voorbije jaren massaal kennis zijn verloren over hoe we gezond moeten eten, of dat we plots de wilskracht niet meer hebben om gezonde voedingskeuzes te maken. Maar de omgeving waarin we die keuzes moeten maken, is wel veranderd. We leven vandaag in wat diëtisten een ‘obesogene omgeving’ noemen: een omgeving die ongezond eetgedrag in de hand werkt.
“De beschikbaarheid van voeding is de laatste jaren enorm toegenomen. Te allen tijde kun je via je telefoon een fietskoerier naar je deur laten komen met een ongezonde snack. De grootte van onze porties is gestegen, en ook marketing maakt het speelveld moeilijker. Probeer bijvoorbeeld maar eens op te boksen tegen een reclamecampagne van McDonald’s waarin Kevin De Bruyne te zien is. Ten slotte heeft technologie ervoor gezorgd dat ons leven gemakkelijker is geworden, maar heeft ze ons ook beweegmomenten ontnomen.”
De basisbeginselen van gezond eten zijn helemaal niet zo moeilijk, stelt u.
“We zouden met zijn allen opnieuw moeten gaan geloven dat gezond eten gemakkelijk is, want dat ís het ook. Slechts 5 procent van de Belgen eet dagelijks genoeg fruit, 10 procent komt aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid groenten. Voor zowat iedereen is de eerste stap om gezonder te leven dus: meer groenten en fruit eten. Daardoor zul je meer gezonde voedingsstoffen binnenkrijgen, zoals vitaminen, mineralen en vezels. Maar er is ook een belangrijk indirect effect: als je meer groenten op je bord legt, zal de portie vlees automatisch verkleinen. En wanneer je meer fruit eet, ga je vanzelf minder toegevoegde suikers consumeren.
“Nog te vaak stellen we onze gerechten samen rond een dierlijk product, zoals een biefstuk, terwijl groenten eigenlijk de ster van je gerecht moeten zijn. Idealiter bestaat de helft van je bord uit groenten. Dierlijke producten en koolhydraten mogen er ook deel van uitmaken, maar in mindere mate dan wat we nu gewend zijn.”
Hebt u tips om meer groenten en fruit te eten?
“Zorg er in de eerste plaats voor dat je ze ruimschoots in huis hebt, en zet ze dan ook zoveel mogelijk in het zicht. Een kuipje aardbeien op je bureau, daar kun je bijna onmogelijk aan weerstaan. Ook diepvriesproducten kunnen een goede oplossing zijn. Ze zijn snel klaar te maken en erg voedzaam. Die producten kun je ook gemakkelijker stockeren, zodat er altijd iets gezonds in huis is.
“Nog een tip is om groenten en fruit in minstens twee maaltijden van je dag te verwerken. Als je de dagelijks aanbevolen richtlijn van 500 gram groenten en fruit wilt halen, en dat allemaal in je avondmaal probeert te doen, zal het ongetwijfeld lastig worden. In twee maaltijden lukt dat al gemakkelijker.”
Zijn er groenten- en fruitsoorten die beter zijn dan andere?
“Superfoods bestaan wel degelijk, maar eigenlijk vallen alle groenten en fruit onder die term. Vorige week nog werd ik zeven keer opgebeld om het over bananen te hebben, omdat dat nu zogezegd de heilige graal van de fruitsoorten zou zijn. Terwijl er een tijd was dat mensen bang waren van bananen, want bevatten die niet te veel suiker? Ik kan je geruststellen: de Belgen zijn niet te zwaar geworden door te veel bananen te eten, wél door een teveel aan ultrabewerkte voeding en door een tekort aan groenten en fruit. De verschillen tussen een broccoli en een komkommer zijn er natuurlijk, maar ze gaan echt niet op zichzelf onze ongezonde voedingsgewoontes rechttrekken.”
Een op de tien Belgen zou aan het prikkelbaredarmsyndroom lijden. Komt dat ook door de manier waarop we eten?
“Die kan een deel van het probleem zijn. We kunnen er nog steeds niet precies de vinger op leggen hoe dat syndroom ontstaat, maar we weten wel dat een hoge inname van hoogbewerkte voeding een negatief effect kan hebben op de werking van onze darmen. In die producten zitten vaak stoffen, die onze darmen gevoeliger kunnen maken en de werking van ons microbioom verstoren. Dat kan tot verteringsklachten leiden, en kan zo een ontregelde werking van de darmen in de hand werken.
“Maar als je al klachten hebt die lijken op het prikkelbaredarmsyndroom, zul je die niet oplossen door geen hoogbewerkte voeding meer te eten. Een prikkelbare darm is een chronische conditie, waarvan je de klachten wel kunt temperen door bijvoorbeeld het FODMAP-dieet te volgen. Voedingswaren die bij de vertering veel gassen creëren, worden daar grotendeels uit geweerd, en dat zijn lang niet altijd ongezonde producten: een appel bijvoorbeeld kan ongemakken verergeren. Maar het kan evenzeer zijn dat je tijdens dat dieet merkt dat voeding niet de grote boosdoener is voor je verteringsproblemen, maar dat ze eerder psychologisch veroorzaakt worden, door stress bijvoorbeeld.”
U bent doorgaans nochtans geen voorstander van strikte diëten. Omdat je die toch niet volhoudt?
“Wat de meeste diëten met elkaar gemeen hebben, is dat er altijd iets uit je menu wordt geschrapt. In de jaren 90 waren vetten en cholesterol de boosdoener, daarna werden we massaal bang voor koolhydraten. Het probleem met al die diëten is dat ze geen duurzame aanpak zijn, die je voor lange tijd in je leven kunt integreren. De focus ligt ook te veel op het gewicht, terwijl je eigenlijk net niet te veel bezig mag zijn met dat getal op de weegschaal als je gezonder wilt leven. Als dat gewicht niet snel genoeg naar beneden gaat, concluderen sommige mensen dat hun inspanningen geen effect hebben en verliezen ze hun motivatie. Wie op termijn gezonder wil eten, kiest dus beter voor duurzamere levensveranderingen.”
Van welke hypes gaan uw nekharen overeind staan?
“Intermittent fasting blijft een grote aanhang hebben, terwijl we toch al even weten dat wát je eet belangrijker is dan wanneer je dat doet. Om acht uur ’s avonds verandert je metabolisme niet plots, hè. Maar we merken wel dat mensen om tien voor acht plots de aandrang voelen om toch nog even langs de koelkast te passeren, omdat ze weten dat het daarna niet meer mag. We zien ook dat mensen zich vaak bij de eerste maaltijd overeten, omdat ze met schreeuwende honger aan de lunch beginnen.”
We moeten volgens u ook vaker naar de etiketten kijken in de supermarkt. Waarop moeten we precies letten?
“Uit onderzoek weten we dat de voedselgeletterdheid van de Vlaming nog heel laag is, terwijl de basis eigenlijk heel gemakkelijk is. Als je op het etiket de helft van de ingrediënten niet herkent, dan mag je je al vragen stellen bij de kwaliteit van dat product. Dan is de kans groot dat je met ultrabewerkte voeding te maken hebt. Als er op de pot aarbeienyoghurt 37 bestanddelen staan en aardbeien maken er geen deel van uit, koop dan liever een wit melkproduct waar je dan zelf fruit aan toevoegt. Dat is veel gezonder.”
Die ultrabewerkte voeding is vandaag wel zo’n beetje overal: 70 procent van de supermarkt zou ermee gevuld zijn.
“Het is al meermaals aangetoond dat ultrabewerkte voeding niet gunstig is voor onze gezondheid, en dat we er dus beter zo weinig mogelijk van kunnen eten. Voor heel wat mensen is minder vlees eten nu een belangrijke focus geworden. Dat vind ik een goede evolutie, maar in de plaats daarvan grijpen ze in de supermarkt vaak naar vleesvervangers, die in veel gevallen ook onder de categorie van ultrabewerkte voeding vallen. Ze zijn dus lang niet altijd gezonder: in veel veggieburgers zitten bijvoorbeeld helemaal geen veggies.”
De Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) adviseerde onlangs om vlees- en zuivelproducten niet zomaar af te zweren, omdat we zo het risico lopen cruciale voedingsstoffen te missen. Wat vindt u van dat advies?
“The EAT-Lancet, dat bekendstaat om zijn gerenommeerd wetenschappelijk onderzoek over voeding, publiceerde onlangs ook nog een rapport dat aantoonde dat je inderdaad niet volledig plantaardig hoeft te leven om de planeet te redden of om je gezondheid te verbeteren. Zij zien een oplossing in de zogenaamde eiwitshift. Nu zien we dat de meeste mensen ongeveer 60 procent van hun eiwitten uit dierlijke producten halen, en 40 procent uit plantaardig voedsel. Idealiter zouden we die verdeling omdraaien. Zowel voor de planeet als voor onze gezondheid zou dat een enorme winst betekenen. Een eenvoudige tip is om in gerechten waarin je gehakt gebruikt de helft van het vlees te vervangen door linzen. Je kunt het recept verder zonder aanpassingen volgen, maar je hebt zo wel minder vlees gegeten.”
Kan de nutriscore op etenswaren ons richting gezondere voedingskeuzes leiden?
“De nutriscore kan absoluut een leidraad zijn om voor gezondere voeding te kiezen, maar die wordt nog vaak op de verkeerde manier gebruikt. De nutriscore geeft binnen één voedingscategorie aan wat de gezondste optie is, maar je kunt die categorieën dus niet onderling vergelijken. Een koekje met nutriscore B is dus niet gezonder dan een pak soep met nutriscore C. Maar een diepvriespizza met een B-label zal wel gezonder zijn dan een E-diepvriespizza, omdat er bijvoorbeeld geen salami aan toegevoegd is.”
Het mediterraanse voedingspatroon staat al jaar en dag bekend als een van de gezondste ter wereld. Wat kunnen we daaruit leren?
“Dat mediterraanse dieet is in de basis een eerder sobere keuken, waarbij vooral groenten, peulvruchten en volkorenproducten op het menu staan. Bewerkte voeding maakt er nauwelijks deel van uit, gezonde vetten zoals olijfolie komen er wel nog in voor. Die gezonde vetten zijn cruciaal, daarvan weten we dat ze de kans op hart- en vaatziekten verkleinen.
“Ook vis staat in het mediterraanse dieet regelmatig op het menu. Wat vaker vis eten kan dus absoluut een goed advies zijn. Eén keer vette vis per week, en een keer magere vis: dat vind ik een goede richtlijn. Meer dan dat zou ik niet aanbevelen, omdat er bij vis ook wel sprake kan zijn van vervuiling, en er soms harde metalen in voorkomen. Maar met de hoeveelheid vis die we nu gemiddeld consumeren, komen we nog lang niet in die gevarenzone terecht.”
Ook volkorenproducten komen rijkelijk in de mediterraanse keuken voor. Zijn die dan zoveel gezonder dan de witte variant?
“Er zijn inderdaad een aantal belangrijke voordelen verbonden aan volkorenproducten. In volkorengranen zitten bijvoorbeeld nuttige stoffen zoals betaglucanen, die helpen onze cholesterol onder controle te houden. Je zult je bovendien sneller verzadigd voelen wanneer je volkorenproducten eet, waardoor je gemakkelijker aan portiecontrole kunt doen. Na drie bruine boterhammen met kaas zul je je, met andere woorden, sneller verzadigd voelen dan na drie witte boterhammen. Als je dan nog een paar boterhammen kunt vervangen door een kom soep en wat rauwkost, dan ben je al een heel eind op weg.”
Ga in elk geval nooit met honger van tafel, meent u. Omdat we dan sneller geneigd zijn ongezonde voedingskeuzes te maken?
“Ik merk vaak dat mensen heel streng zijn tijdens hun hoofdmaaltijden. Ze eten een mager stukje vis zonder aardappelen en zijn daarna trots op zichzelf omdat ze zich zo hebben kunnen inhouden. Maar dan begint de avond en gaan ze snacken, waardoor ze voor ze in bed kruipen alsnog zeven keer de ijskast hebben geopend. Als je er daarentegen voor zorgt dat je hoofdmaaltijden verzadigend genoeg zijn, dan zul je ’s avonds waarschijnlijk veel minder de nood voelen om te snacken.”
En wat als je het snacken toch maar moeilijk kunt laten?
“Vraag je dan in de eerste plaats af of je hoofdmaaltijden wel voedzaam genoeg zijn. Het kan ook helpen om een beter onderscheid te leren maken tussen interne en externe eetimpulsen. Als je honger hebt, is dat een interne impuls, en is het vooral belangrijk om iets voedzaams te eten. Maar veel mensen beginnen ook te eten wanneer ze stress ervaren of wanneer ze zich emotioneel voelen. Dat zijn dan weer externe prikkels. In dat geval zou ik uitzoeken of er ook andere manieren zijn om met die emotie om te gaan.
“Of bel met een vriend om wat afleiding te zoeken, om te vermijden dat je eten als een bron van troost en ontspanning gaat beschouwen. En in het ideale geval ga je natuurlijk sporten om je emoties te kanaliseren. Die gewoonte kun je ook aan je kinderen doorgeven, door hen niet te belonen met een zak schepsnoep als ze zich goed hebben gedragen, maar hen in de plaats daarvan mee te nemen naar het subtropisch zwembad, waar ze zich een paar uur kunnen uitleven.”
Hoe zorg je ervoor dat je je in de supermarkt toch niet tot ongezonde keuzes laat verleiden?
“Ik wil niet gezegd hebben dat je alcohol of chocolade volledig uit je leven moet weren. Maar je wilt dan wel dat het momenten zijn waarvan je echt geniet. Koop dus liever wat chocolade van de beste chocolatier in de buurt, of haal een uitstekende fles wijn in huis die perfect past bij je avondmaaltijd. Zo consumeer je die producten minder vaak en geniet je er meer van wanneer je dat wél doet.”
Gezonde voedingsgewoontes op lange termijn volhouden is vaak niet zo gemakkelijk. Hebt u daar nog tips voor?
“Het is eigenlijk een kwestie van het laaghangende fruit eerst te plukken. Probeer die routinemaaltijden, zoals je ontbijt en je lunch, al eens zo voedzaam mogelijk in te vullen. Als je op die momenten voor gezonde producten kunt kiezen, dan zet je al een heel grote stap naar een gezondere versie van jezelf. Dan is het geen drama als je eens een avond geen tijd hebt om uitgebreid te koken. Er is trouwens ook niks zo vervelend als op restaurant te moeten proberen om koste wat het kost gezond te eten. Dat hoeft ook echt de focus niet te zijn. Wat mildheid voor jezelf als het toch eens niet lukt om je gezonde voedingsgewoontes aan te houden, daar wil ik ook absoluut voor pleiten.”
‘Een week gezonder’ is een initiatief van Michaël Sels en de Diabetes Liga, loopt van 5 tot 11 juni, info via diabetes.be
Samen met maag-darmspecialist Heiko De Schepper schreef Michaël Sels het Prikkelbaredarmen-kookboek. Recepten voor een rustige buik, Pelckmans, 176 p., 27 euro
3 tips om gezonder te eten en leven
“Gezond kan ook feestelijk zijn. Zet in de plaats van Bugles met geitenkaas eens wat oesters op tafel, of maak zelf een groentedip die u serveert met verse nacho’s. Daar scoort u gegarandeerd mee.”
“Verwerk groenten en fruit in minstens twee maaltijden per dag, zodat u gemakkelijker aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid komt.”
“Houd een voedingsdagboek bij. Zo kunt u ongezonde eetgewoontes sneller opsporen, en ze nadien ombuigen.”
'De Belgen zijn niet te zwaar geworden door bananen te eten, wel door te veel ultrabewerkte voeding' - De Morgen
Read More
No comments:
Post a Comment