N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Virologie Vijf jaar na een grote uitbraak dook exact hetzelfde ebolavirus op bij een vrouw. Ebola kan zich jaren in een lijf verschuilen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data76246854-0f5495.jpg)
Genetische analyse laat er nu geen twijfel meer over bestaan: de nieuwe uitbraak van ebola in de eerste helft van 2021 in Guinee kwam voort uit een heractivatie van het virus in een ex-patiënt. Guinee was van 2013 tot 2016 samen met Sierra Leone en Liberia in West-Afrika het toneel van de grootste ebola-uitbraak in de geschiedenis, met meer dan 28.000 besmettingen en 11.000 mensen die eraan overleden. Dat exact hetzelfde virus vijf jaar later opduikt, bewijst dat de mens zelf een reservoir voor het ebolavirus kan zijn. Dat schrijven internationale onderzoekers deze week in Nature.
Vanwege het grote belang ervan deelden de onderzoekers de hoofdzaak van hun bevinding in maart al met hun vakgenoten via de site virological.org. In de publicatie in Nature analyseren ze alle details.
De nieuwe uitbraak in Guinee begon toen een 51-jarige vrouw uit Gouéké op 21 januari in het ziekenhuis werd opgenomen met hoofd- en buikpijn, misselijkheid, zwakte en duizeligheid. Met de diagnose malaria en voedselvergiftiging werd ze naar huis gestuurd. Omdat ze zich ziek bleef voelen bezocht ze nog een ander ziekenhuis en een traditionele genezer. Drie dagen later overleed ze.
In allerijl
Na haar begrafenis werden diverse familieleden ziek, onder wie haar echtgenoot. Laboratoriumonderzoek wees uit dat het ging om ebola-besmettingen. De gezondheidsautoriteiten in Guinee verklaarden op 14 februari dat er opnieuw een ebola-uitbraak was. In allerijl werden contacten van de slachtoffers opgespoord en gevaccineerd. Meer dan tienduizend directe en indirecte contacten en zorgmedewerkers kregen een prik. Na nog twee gemelde besmettingen in april bleef het rustig; de autoriteiten verklaarden de epidemie op 19 juni voorbij. De uitbraak bleef beperkt tot zestien bevestigde besmette mensen, van wie er twaalf overleden.
Van twaalf patiënten kon de genetische opmaak van het ebolavirus ontcijferd worden, en daaruit bleek dat het virus als twee druppels water leek op het virus dat rondwaarde tijdens de grote epidemie in 2016. Het bevatte dezelfde tien kenmerkende mutaties. De onderzoekers berekenden dat de meest recente voorouder van de twaalf geanalyseerde virussen rond 22 januari 2021 ontstaan moet zijn – rond de datum waarop de 51-jarige vrouw ziek werd.
Het staat daarmee vast dat het ebolavirus zich „slapend” heeft schuilgehouden in iemands lichaam, zegt viroloog Martine Peeters van de universiteit van Montpellier en een van de auteurs van de studie. „Als het virus voortkwam uit een onopgemerkt gebleven infectieketen in de bevolking, zouden we veel meer mutaties zien. Zou het opnieuw vanuit wilde dieren in mensen zijn gekomen, dan zou het zichtbaar zijn als een aparte loot aan de genetische stamboom van het ebolavirus. Maar het virus van 2021 valt middenin het cluster van virussen dat we in 2016 in Guinee zagen.”
Via seks
Hoe de vrouw uit Gouéké het virus opliep is niet bekend. Tijdens de grote epidemie van 2013-2016 was ze niet ziek geweest, noch had zij in contact gestaan met ebola-patiënten. Voor zover men heeft kunnen nagaan is zij ook niet via haar werk als verloskundige hulp in aanraking gekomen met ebola-patiënten. Het blijft volgens Peeters gissen. „Ze kan besmet zijn via seks met iemand die ebola heeft overleefd, of misschien heeft ze destijds milde ebola gehad, waardoor ze niet is getest en geregistreerd.”
Ook al ontbreekt dat laatste stukje bewijs, de conclusie is overtuigend, zegt hoogleraar Tropische geneeskunde Martin Grobusch van Amsterdam UMC. „Het nieuws dat een epidemie ineens weer kan beginnen bij iemand die jaren geleden zelf ziek is geweest en die dan ongemerkt weer anderen kan besmetten, benam ons wel even de adem”, zegt Grobusch. „Het virus kan soms nog worden aangetoond in lichaamsvloeistoffen van mensen die ebola overleefd hebben, met name in sperma. Het was bekend dat dit een risico vormde voor een heropleving, een paar maanden tot hooguit twee jaar na een uitbraak. Dat dat blijkbaar ook vijf jaar later nog kan, geeft wel een gevoel van machteloosheid.”
Het roept de vraag op of er nieuwe maatregelen nodig zijn om ebola te bestrijden. De auteurs opperen om alle mensen rondom ex-patiënten en misschien de ex-patiënten zelf te vaccineren. Grobusch heeft daar een hard hoofd in: „Massavaccinatie is niet de oplossing, gezien de nog altijd beperkte voorraad vaccins en het feit dat niet bekend is hoe lang ze bescherming geven. Ik zie meer in gerichte vaccinatie van risicogroepen tijdens een uitbraak, directe contacten van patiënten en medisch personeel dat patiënten behandeld. Zo is dat nu ook gebeurd.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data52114206-d54c14.jpg)
Stigmatisering
Ook de suggestie in het Nature-artikel om het latente virus bij ex-patiënten met geneesmiddelen uit te roeien, ziet Grobusch niet als optie. „Daar zijn we nog lang niet. Het beste middel dat we nu hebben, remdesivir, werkt op zijn best matig tegen ebola. Het is de vraag of het überhaupt gaat lukken om met medicijnen sluimerend restvirus op te ruimen. Dat is lastig want bijvoorbeeld bij andere infectieziekten als hiv of tuberculose zijn we daar ook nog niet in geslaagd.”
Dat genezen ebola-patiënten na jaren nog een bron kunnen zijn van nieuwe infecties ligt uiterst gevoelig. Stigmatisering en uitsluiting liggen op de loer. „Het enige wat we daaraan kunnen doen is het goed in perspectief zetten”, zegt Grobusch. „Wat we nu gezien hebben is een rariteit. En het is niet gek dat we die zien in West-Afrika, want hier was de grootste uitbraak ooit. Het risico is echter zeer klein. Van de 17.000 overlevenden in West-Afrika is er misschien een handvol mannen die nog aantoonbaar virus in hun zaad hebben.”
Daarom kun je de energie ook beter steken in opsporen van nieuwe uitbraken. En dat is het goede nieuws, zegt Grobusch, want dat gaat blijkbaar heel goed. „De alertheid is ontzettend groot, en dat maakt dat je een uitbraak of die nu uit mensen of dieren komt heel snel kunt stoppen.” Als voorbeeld noemt hij de ontdekking van een Marburgbesmetting bij een man die begin augustus ziek werd, niet ver van de plek waar de ebola-uitbraak was geweest. „Men was natuurlijk meteen bang dat het toch weer ebola was. Maar het bleek Marburg, een nauw verwant hemorragisch virus. Dankzij snel ingrijpen en isoleren van contacten bleef het beperkt tot deze ene besmetting. Dit is een overwinning: het toont aan hoe groot en effectief de waakzaamheid is in deze regio.”
Ebola sluimert soms jarenlang bij mensen - NRC
Read More
No comments:
Post a Comment