Een monumentaal grachtenpand aan de Oudezijds Voorburgwal wordt zo grondig verbouwd dat het van het aardgas af kan. ‘Als het hier kan, dan kan het overal.’
Een grachtenpand uit 1733 aan de Oudezijds Voorburgwal moet laten zien dat het mogelijk is: van het aardgas af, zelfs in de oudste en slechtst geïsoleerde stukjes stad. Maar door alle regels die er zijn om monumenten te beschermen is dat toch heel ingewikkeld en schreeuwend duur? Architect André van Stigt houdt de moed erin. “Als het gaat om een monument wordt dit wel heel snel als excuus gebruikt.”
Voor de deur van het rijksmonument dat wel een opknapbeurt kan gebruiken laat hij graag zien wat er wél mogelijk is. Op één verdieping zitten de oude, ambachtelijk gemaakte ruiten nog in de sponningen. Die moeten blijven, dus op die etage wordt de tocht bestreden met achterzetramen die een extra isolerende laag vormen. Maar op alle andere verdiepingen waren de ramen al eens vervangen, dus daar komt modern isolatieglas.
Prijzige middenweg
Het laat meteen zien wat voor lastige dilemma’s monumenten opleveren. Duimendik hoogrendementsglas is hier geen gezicht. In plaats daarvan komt er minder dik glas dat toch goed isoleert. Prijzig is het wel, deze gulden middenweg. “Het is allemaal handwerk,” zegt Eddy de Veer van aannemer Nico de Bont.
Nog zo’n dilemma: om de gevel als een oester te sluiten voor de tocht was eigenlijk 12 centimeter isolatie nodig. Maar dat zou botsen met de eisen die monumentenbeschermers stellen aan de verbouwing. Compromis is dat de muren hier 4 centimeter dikker worden. Daarmee krijgt het grachtenpand energielabel B, dus de verduurzaming is niet volmaakt. Maar de energiebesparing gaat hard richting de 90 procent, zegt Van Stigt. “Dit is zoveel beter dan niks doen.”
De isolatie is goed genoeg om het hele pand te verwarmen met warmtepompen. De benodigde elektriciteit wordt deels opgewekt met 22 zonnepanelen die, zoals verplicht bij monumenten, vanaf de straat niet te zien zijn. De verwarming voor de vier woonverdiepingen komt deels uit de ondergrond via warmtewisselaars die zijn weggewerkt in een speciaal soort heipalen.
Nog beter zou zijn als de oudste delen van de stad als één geheel worden aangepakt en samen voor hun verwarming putten uit het grachtenwater. Dat kan dan weer gecombineerd worden met de enorme hersteloperatie van de kademuren die Amsterdam te wachten staat. Van Stigt verwacht veel van zo’n collectieve aanpak. “We hebben een paar duizend van dit soort oude monumenten in Amsterdam. Als we die allemaal individueel gaan benaderen, gaan we het niet redden.”
Grachtenwater
Al dit soort dilemma’s kunnen gemakkelijk leiden tot uitstel. “We hadden enorme keuzestress in een woud van wat kan en niet kan,” zegt Janny Alberts van NV Zeedijk, dat sinds 1985 panden op de Wallen opkoopt en verhuurt om de leefbaarheid in de buurt te verbeteren. Dit monument kocht het in 2018. “Je kunt wel wachten tot de ontwikkelingen verder zijn, maar als je niet begint gebeurt er niks.”
“We moeten niet alleen plannen maken, maar het ook gewoon gaan doen,” zegt De Veer. Ook de aanvoer van materialen is ingewikkeld op zo’n drukke plek hartje stad. Plan is om alles over het grachtenwater te laten lopen, tot en met het maken van het beton, wat tegelijk de wankele kades weer minder belast. De logistiek wordt een hele puzzel op de krappe bouwplaats. “Het is allemaal maatwerk.”
De drukte in de buurt is een extra reden om het pand grondig te isoleren. Daarmee wordt het eindelijk stil op de woonetages. Alberts: “Zodat bewoners in hun eigen cocon weer zichzelf kunnen zijn.”
Green Light District
Het grachtenpand is een pilot voor de rest van de buurt. Daarvoor hebben verschillende organisaties waaronder de NV Zeedijk, TU Delft en De Gezonde Stad zich verenigd onder de naam Green Light District. Achterliggende gedachte is dat de grachtengordel en zelfs de hele stad een voorbeeld kunnen nemen aan dit monument uit 1733. Alberts: “Als het hier kan, dan kan het overal.”
Technisch kan het allemaal, maar of de verduurzaming van het grachtenpand ook financieel verstandig is, valt te bezien. NV Zeedijk wil geen slag slaan naar de kosten om het monument van het gas te halen omdat die niet te scheiden zijn van de broodnodige renovatie. Maar Alberts geeft meteen toe dat niet heel precies is gekeken of de investeringen worden terugverdiend door een lagere energierekening. De eventuele kosten om dit monument te verduurzamen ziet de NV Zeedijk als leergeld voor toekomstige renovaties in de verdere vastgoedportefeuille op de Wallen.
Maar is dat wel te verenigen met de doelstellingen van NV Zeedijk? Die is toch eigenlijk opgericht, met kapitaal dat voor 78 procent van de gemeente komt, om de buurt weer leefbaar te maken door vastgoed op te kopen? Alberts ziet geen bezwaar. “Ook bij de verduurzaming van de stad is vastgoed het middel om ons doel te bereiken. Dit monument is straks klaar voor de volgende honderd jaar.”
Gevelsteen
Met de renovatie van het grachtenpand aan de Oudezijds Voorburgwal wordt meteen de kenmerkende gevelsteen met het gezicht van admiraal Cornelis Tromp (1629-1671) in een nieuw licht gezet. Op de gevelsteen is hij te zien met de zwarte bediende die hij voor zijn vrouw meenam uit Angola. Amsterdamse scholieren werken aan een ontwerp voor een nieuw ornament naast de gevelsteen dat de herinnering aan het slavernijverleden compleet moet maken. “Ook dat is verduurzaming,” zegt directeur Janny Alberts van eigenaar NV Zeedijk. “Verduurzaming van de geschiedenis,” zegt architect André van Stigt. Alberts: “We willen het pand richting de toekomst helpen.”
Monumentaal grachtenpand uit 1733 van het gas af: 'Als het hier kan, dan kan het overal' - Parool.nl
Read More
No comments:
Post a Comment