Voor u uitgelegdKanker
De kans om kanker te overleven stijgt jaar na jaar, blijkt uit cijfers van de Stichting Kankerregister. Dat geldt zeker ook voor huidkanker, al hangt veel af van hoe snel die gedetecteerd wordt. Dermatoloog Thomas Maselis legt uit hoe je zelf je huidvlekjes kunt controleren en wanneer je best naar de dokter gaat.
In het algemeen heeft iemand die nu een diagnose van kanker krijgt een overlevingskans van 68,3 procent. Voor huidkanker ligt dat nog een pak hoger, met liefst 98,2 procent bij een spinocellulair carcinoom en 96 procent bij een melanoom. Die stijgende overlevingskansen zijn hoopgevend, zeker omdat het aantal gevallen van huidkanker in ons land de voorbije twintig jaar met liefst 400 procent gestegen is. Ruim één op de vijf Belgen krijgt er vroeg of laat mee te maken. En een tijdige opsporing is cruciaal voor een goede behandeling.
“Er bestaan hoofdzakelijk drie verschillende soorten huidtumoren, afhankelijk van welke cellen precies verkankeren”, vertelt dermatoloog Thomas Maselis, voorzitter van taskforce Euromelanoma. “Doorgaans gaat het om cellen van de opperhuid, de bovenste laag van 1 tot 3 millimeter dik. Die vernieuwt zich elke drie weken via celdeling, zodat je een nieuwe opperhuid krijgt. Ontaarden sommige van die celletjes, dan ontstaat huidkanker.”
Basaalcelcarcinoom
“De onderste laag van de opperhuid bestaat uit basaalcellen. Ontstaat de kanker hier, dan spreken we van een basaalcelcarcinoom, kortweg baso. Omdat de basaalcellen heel goed aan elkaar vastgehecht zijn, zal zo’n kanker zelden of nooit uitzaaien. Het is dus de minst gevaarlijke variant, en gelukkig gaat het in 70 procent van de gevallen om deze soort.”
“In het hoofd-halsgebied ziet een baso eruit als een klein, blinkend bolletje. Je ziet er duidelijk bloedvaatjes in zitten. Krab je er eens aan of schuurt er iets tegen, begint het snel te bloeden. Op het lichaam gaat het niet om een bolletje, maar vooral om rode vlekjes met een blinkend parelmoer randje, die progressief groter worden. Dat doet allemaal geen pijn – tumoren voel je niet – en doorgaans jeukt het ook niet, waardoor het misschien niet alarmerend lijkt. Toch is het belangrijk om hiermee naar je huisarts te stappen, die je indien nodig zal doorverwijzen naar de dermatoloog.” Die zal controleren of het zeker om een basalioom gaat, en het verwijderen, omdat het anders blijft groeien en steeds moeilijker weg te halen wordt.
Spinocellulair carcinoom
Maselis: “Naarmate de basaalcellen in de onderste laag van de opperhuid beginnen te delen worden ze stekelvormiger, en komen ze losser te zitten. Krijg je kanker in cellen die in deze fase zitten, dan spreken we van een spinocellulair carcinoom, kortweg spino. Een andere benaming is plaveiselcelcarcinoom. Omdat deze cellen minder goed aan elkaar vast zitten groeit deze kanker sneller en zal hij op termijn uitzaaien, waardoor hij gevaarlijker is. Het aandeel spino’s bedraagt 20 procent van de huidkankers.”
“Een spino begint meestal als zonnekeratose: rode vlekjes op plaatsen die veel zon zien, zoals het gezicht, het hoofd, de hals, de bovenkant van de oren… Deze vlekjes schilferen ook een beetje. Ze komen en gaan, worden feller en zwakker van kleur. Jarenlang. Tot plots de basis verdikt en uitgroeit tot een schilferende tumor. Klassiek is het een ‘mannentumor’, omdat veel mannen vroeger buiten werkten.”
Omdat een spino kan uitzaaien naar andere delen van het lichaam, doe je er goed aan om hem op tijd op te merken. “Zonnekeratose is makkelijk te herkennen. Wacht niet tot het erger wordt en stap in dit vroege stadium al naar de dokter om de vlekken bijvoorbeeld te laten bevriezen, of om er lokale chemotherapie op te laten smeren. Is de keratose al geëvolueerd tot een tumor, dan zal die chirurgisch worden weggesneden. Dan checkt de arts op basis van de rand of de volledige kanker verwijderd is.”
Melanoom
“En dan zijn er nog melanomen. Dat zijn slechts zo’n 8 procent van alle huidkankers, maar het zijn wel de gevaarlijkste. Want melanomen zaaien heel snel uit. Dat komt omdat ze niet ontstaan in de basaalcellen, maar in cellen die melanocyten heten en zich vrij kunnen bewegen. Hun functie? Je beschermen tegen uv-straling. Als je in de zon loopt glijden je melanocyten naar plaatsen die worden blootgesteld aan uv-licht, en creëren ze een soort parasolletje van pigment boven het erfelijk materiaal in die cellen rond hen, waardoor de opperhuid bruin kleurt”, aldus Maselis.
Het is dus dankzij je melanocyten dat je een mooi kleurtje krijgt in de zon. Al dient dat kleurtje helemaal niet ter decoratie, maar als schild. “Omdat deze soort cellen weinig aan hun buurcellen verankerd zijn en zich vrij kunnen bewegen, zullen ook verkankerde melanocyten erg vlot verglijden naar de rest van het lichaam via bloed- en lymfevaatjes. Heb je een melanoom, dan zullen dus ook je lymfeklieren en inwendige organen zorgvuldig worden onderzocht.”
“98 procent van de melanomen ziet eruit als grote, donkere vlekken. Om ze te onderscheiden van onschuldige pigmentplekjes, kan je de ABCDE-regel toepassen. A staat voor ‘asymmetrie’: trek je een lijn door een huidvlek, dan moeten beide helften op elkaar lijken. Zijn ze totaal verschillend, dan is dat een alarmsignaal. B staat voor ‘boord’: het boordje van de vlek moet overal ongeveer gelijk zijn. Is die op de ene plaats bijvoorbeeld erg gekarteld en op de andere glad, of verschilt die totaal van kleur, dan is dat geen goed teken. C staat voor ‘colour’, kleur dus: ook die moet overal ongeveer dezelfde zijn. Heeft een vlek verschillende tinten beige, roze, bruin of wit, dan is er een kans dat het een melanoom is. D is ‘diameter’: vlekjes met een diameter onder de 6 millimeter zijn haast altijd goedaardig. Uiteraard bevestigt de uitzondering de regel, maar in principe hoef je je niet ongerust te maken als een plek nog onder het gommetje van een potlood past. E is ‘evolutie’: verandert de vlek na verloop van tijd van kleur, grootte, vorm… laat er dan naar kijken. Voorts is er nog een zesde regeltje: ‘het lelijke eendje’. Meestal lijken al je moedervlekken op elkaar. Zit er één tussen die volledig anders is? Dan hou je die best extra in het oog. De overlevingskans van een uitgezaaid melanoom is met de huidige moderne behandelingen namelijk zo’n 60 procent. Al is dat al heel goed in vergelijking met twintig jaar geleden; toen bedroeg die amper 4 procent.”
Zelfscreening
Hoe komt het nu dat deze verschillende soorten cellen plots op een abnormale manier kunnen gaan delen en kankercellen worden? “Erfelijkheid speelt een rol. Daarnaast is uv-licht de grote boosdoener, zowel afkomstig van de zon als van zonnebanken”, weet Maselis. “Zeker als je verbrandt, raakt je erfelijk materiaal beschadigd. Tientallen jaren later kan dat evolueren tot een huidkanker.” Het is dus niet verwonderlijk dat het aantal gevallen sterk de hoogte in is gegaan sinds we massaal zijn beginnen te reizen naar warme landen. “In het jaar 2000 werden er in België nog 11.000 nieuwe huidkankers vastgesteld. In 2019 ging het om bijna 46.000 gevallen. Dat is een stijging van maar liefst 400 procent.”
Wil dat zeggen dat je jaarlijks al je verdachte vlekjes moet laten nakijken door een specialist? “Neen, daarvoor zijn er niet genoeg dermatologen. Het is vooral belangrijk dat je zélf alert bent op eventuele alarmsignalen. In ons lichaam is de huid het orgaan dat de meeste kankers produceert, maar het enige orgaan dat we zelf kunnen zien. Check dus van tijd tot tijd je eigen huid. Zeker als je een lichte teint hebt, want dan heb je een minder goede natuurlijke verdediging tegen uv-stralen. Al kunnen ook donker getinte mensen huidkanker kregen. Bob Marley is overleden aan een melanoom, en hij was niet bepaald bleek.”
“Besteed bij je zelfscreening extra aandacht aan plaatsen die vaak aan de zon worden blootgesteld, maar vergeet ook de rest van je lichaam niet”, tipt Maselis nog. “Hoewel zon de belangrijkste trigger is, speelt aanleg ook een rol. Je zou dus ook een melanoom kunnen ontwikkelen in je bilspleet, waar nooit een straaltje zon heeft geschenen. En vergeet niet in te zetten op preventie. Zoek schaduw op bij sterke zon en bedek je met kledij, een hoedje en een zonnebril. Smeer ook voldoende zonnecrème met hoge beschermingsfactor zodra de uv-index hoger is dan drie. En ga er niet van uit dat je urenlang mag liggen zonnebaden ‘want ik heb me toch ingesmeerd’. Daar dient zonnecrème niet voor. Wel om je te beschermen op momenten dat je niet anders kan dan te worden blootgesteld aan de stralen.”
Zo herkent u een huidtumor: 'Een tijdige opsporing verhoogt kansen op herstel' - De Morgen
Read More
No comments:
Post a Comment