‘Verontrustend’, ‘heftig’, ‘een zeer belangrijke studie’. Met een mengsel van interesse en schrik namen internationale wetenschappers de afgelopen dagen kennis van een Chinese studie, die inmiddels al duizenden keren werd gedownload. Verpakt in tientallen grafieken met neergaande lijntjes en rode pieken leggen Xiaoliang Xie van de Universiteit van Beijing en collega’s iets verontrustends bloot: vaccins en doorgemaakte infecties lijken hun greep op het coronavirus te verliezen.
Bescherming tegen ernstige corona en ziekenhuisopname biedt ons afweersysteem waarschijnlijk nog wel. Maar de nieuwe cijfers lijken aan te geven dat corona steeds makkelijker leert rond te gaan als vervelende koorts-, snotter- en hoofdpijnziekte, die mensen herhaaldelijk thuis het bed in jaagt. Nieuwe, bijgewerkte boosterprikken en het doormaken van infecties halen domweg steeds minder uit tegen nieuwe varianten.
‘Antigene erfzonde’ heet het beruchte fenomeen dat het Chinese team in het lab zegt te hebben aangetoond. Een verwijzing naar de bijbelse erfzonde van Adam en Eva. Maar voor immuuncellen geldt ze ook. Eenmaal getraind op een coronavirus, kan het afweersysteem minder goed wennen aan nieuwere varianten.
‘Halve wappie’
‘Toen ik hierover anderhalf jaar geleden in Medisch Contact begon, werd ik door sommigen weggezet als halve wappie’, zegt arts-microbioloog Bert Mulder (Canisius Wilhelmina Ziekenhuis). ‘Het immuunsysteem ziet zo’n nieuw coronavirus, en denkt: hé, die ken ik nog – en gaat weer dezelfde, verouderde antistoffen maken als eerst. Daardoor kunnen nieuwere varianten meer hun gang gaan. Vaccins dekken de rondgaande variant steeds minder goed.’
Bijprikken met nieuwere, speciaal tegen varianten gerichte vaccins, zoals sinds deze week in ons land gebeurt, heeft wel zin, maar minder dan men zou hopen. In een van Xie’s experimenten bleek een besmetting met omikron wel degelijk allemaal antistoffen op te wekken, maar vooral tegen de allang niet meer bestaande ‘Wuhanvariant’, het oorspronkelijke coronavirus uit 2020. Antistoffen gericht tegen de nieuwste trucjes van omikron werden nauwelijks gemaakt.
Dat betekent dat mensen die zijn ingeënt of eerder een infectie hebben doorgemaakt, beschermd zijn tegen de verkeerde variant. Een beetje als iemand die zich insmeert tegen de zon, en als het vervolgens gaat regenen, zich opnieuw insmeert, omdat dat nu eenmaal het trucje is dat hij kent – in plaats van een paraplu op te steken.
De ontdekking komt, terwijl er aan de horizon een complete dierentuin opdoemt van nieuwe ondersoorten van de omikronvariant, met virologische stamboomnamen als BA.2.75.2, BR.1, BJ.1. BN.1 en BQ.1.1. Vooral in India is er sprake van een heuse explosie aan varianten. Die hebben weliswaar gemeen dat ze allemaal tot de omikronfamilie behoren en dus minder ziekmakend zijn, maar ook dat antistoffen er minder vat op hebben. Een dergelijke besmettelijkere variant (nummer BA.2.75) gaat ook in Nederland al op een laag pitje rond.
Sombere toekomst
‘Tot dusver verdrongen de varianten elkaar volledig. Na alfa kwam delta, na delta werd omikron dominant’, schetst Mulder. ‘Maar nu zie je een fenomeen dat ik al eerder verwachtte: meerdere varianten naast elkaar, die allemaal ongeveer dezelfde mutaties verwerven en zo onder de vaccins uit kruipen. Dat is best vervelend nieuws. We gaan nooit meer vrij zijn van corona.’
‘Het beeld past bij wat we al langer weten: volledige bescherming tegen infectie gaan we niet bereiken’, zegt hoogleraar virologie Marion Koopmans. ‘Doordat er steeds meer immuunopbouw is, zie je steeds beter wat de belangrijkste mutaties zijn waarmee het virus kan ontsnappen.’ Ze acht het van belang op zoek te gaan naar vaccins of combinaties van vaccins die breder beschermen, tegen meerdere varianten tegelijk. ‘Anders volgen we dezelfde route als met influenza: dat je met je inentingen steeds achter de virusvarianten aan loopt.’
Xie schetst een sombere toekomst, waarin we keer op keer ziek thuiszitten met corona, terwijl vaccins en eerdere infecties weinig meer uithalen tegen herbesmetting. ‘Het kan zelfs erger’, schrijft Xie. ‘Mogelijk gaat infectie met de verwachte varianten leiden tot ernstiger ziekte, vanwege een beperkt aantal neutraliserende antistoffen.’
Erfzonde
Stevige kanttekeningen bij het Chinese onderzoek heeft Koopmans ook. Zo vaccineert China met een ander, minder potent vaccin, gebruikte men bloedmonsters van maar enkele proefpersonen en schrijft Xie nergens op hoelang geleden die proefpersonen werden ingeënt of ziek waren. ‘Dat kan een boel uitmaken’, zegt ze. ‘Dit soort zaken moet je goed uitzoeken, voordat je zo’n boodschap als dit de wereld in slingert. In hoeverre je deze bevindingen kunt extrapoleren, vind ik niet goed onderbouwd.’
De Chinese studie betekent overigens niet dat kwetsbaren en ouderen nu maar moeten afzien van een boosterprik, vinden experts. Zo kan de booster mogelijk de T-cellen versterken, de verdediging tegen ernstige ziekte. Mulder zou daarnaast het liefst aanvullende maatregelen zien, zoals meer mondkapjes in openbare ruimtes. ‘Om kwetsbaren beter te beschermen tegen een rondgaand virus. In Nederland is te veel gedacht: met vaccineren alleen gaan we wel uit de crisis komen.’
Pikant is overigens dat het begrip immunologische erfzonde al geruime tijd rondzingt in kringen van vaccinsceptici, als argument om helemaal niet te vaccineren. De Chinese cijfers laten echter zien dat de erfzonde ook opspeelt na gewone besmetting. Bovendien hebben coronavaccins hun nut ruimschoots bewezen, zegt Mulder. ‘Antibiotica zorgen er ook voor dat er resistente bacteriestammen ontstaan. Maar dat wil nog niet zeggen dat we dus beter geen antibiotica meer kunnen voorschrijven’, vergelijkt hij.
Ontmoet de buren: enkele nieuwe omikronvarianten
BA.2.75
Informele bijnaam: Centaurus. Gaat inmiddels ook rond in Nederland.
BA.2.75.2
Bijnaam: Alcyon. Blijkt vijfmaal minder goed te worden vastgepakt door antistoffen dan de huidige dominante omikronvariant BA.5.
BA.4.6
Ook wel: Aeterna. Razendsnel in opkomst in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, waar de subvariant inmiddels ongeveer een op de tien besmettingen veroorzaakt.
BH.1
Informele bijnaam: Almops. Nakomeling van BA.2. Maakt in India inmiddels haast een op de twintig besmettingen uit.
BQ.1
Nog geen bijnaam, wel in diverse landen in opkomst.
Corona ontsnapt wéér aan vaccin, en steeds makkelijker ook | De Volkskrant - Volkskrant
Read More
No comments:
Post a Comment