Onderzoekers van het Radboudumc hebben in samenwerking met het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) 92 huisartsenrichtlijnen grondig bekeken. Daarin vonden zij in totaal 385 aanbevelingen wanneer een huisarts vooral iets níet moet doen. Dat betreft vormen van zorg die de patiënt niet beter maken, maar waarbij wel bijwerkingen kunnen optreden.
Enkele honderden huisartsen hebben meegeholpen die aanbevelingen te rangschikken naar het aantal keren dat een arts daarmee in praktijk te maken krijgt en naar de mogelijke gevolgen voor de patiënt. Daaruit is een top-30 gerold, die vandaag wordt gepubliceerd in het wetenschappelijke vakblad BMC Primary Care.
Dat moet ertoe bijdragen de aanbevelingen voor niet-ingrijpen nog beter onder de aandacht van de huisarts te brengen, zegt Jako Burgers, al dertig jaar huisarts, bijzonder hoogleraar en werkzaam bij het NHG. ‘We weten dat niet alle adviezen in de praktijk even goed worden opgevolgd. Ook dokters vinden het vaak moeilijk om het beloop van een aandoening af te wachten, het is makkelijker vinkjes op een laboratoriumformulier te zetten.’
Een greep uit de zinloze-handelingenlijst:
1. Chronische knieklachten? Geen mri, steunzool of spuit
‘Als je ouder wordt, begint het lijf soms wat te piepen en te kraken’, zegt Burgers. ‘Maar meestal gaan de klachten ook vanzelf weer over.’ Vier van de dertig aanbevelingen op de lijst gaan over ‘niet-traumatische knieklachten’, en wat daarbij allemaal niet helpt. Dus geen röntgenfoto of mri-scan, niet tapen, geen steunzolen of ‘shockwave’, geen verwijzing naar sportarts of orthopeed, geen injecties met hyaluronzuur. Andere aanbevelingen gaan over terughoudendheid bij rug-, hand- en polsklachten.
Het advies moet zijn, zegt Burgers, ‘blijven bewegen, niet overbelasten, en goede pijnstilling’. Spierverslappers en bedrust, zoals vroeger bij rugklachten bij verdenking op hernia het advies was, zijn uit den boze.
Vaak willen patiënten zien wat er aan de hand is in hun lijf, zegt Burgers en vragen om een foto of scan. ‘Het heeft een soort magische betekenis; als je door het lichaam heen kijkt, dan pas weet je wat er echt aan de hand is. Dat is een drogbeeld. Het gaat vooral om de prognose, en die kun je alleen weten door goed uit te vragen wat er met de patiënt aan de hand is.’
Hetzelfde principe geldt voor laboratoriumonderzoek. Dat is niet standaard nodig bij acute diarree en bij verdenking van gewrichtsontsteking. Bij kinderen met buikpijn is een zoektocht naar voedselallergie, lactose-intolerantie of glutenovergevoeligheid meestal overbodig. Burgers: ‘De belangrijkste boodschap is dat na een goed gesprek aanvullend onderzoek vaak niet nodig is. Zoals volwassenen hoofdpijn krijgen onder druk, zo kan een kind buikpijn krijgen van problemen op school of als de sfeer thuis niet goed is.’
Toch, zegt huisarts Toosje Valkenburg, niet betrokken bij het onderzoek, kan een foto of laboratoriumonderzoek ook helpen bij het voorkomen van onzinnige zorg. ‘Ik vind dit over het algemeen een goed gelukte lijst, maar ik mis het argument dat je soms diagnostiek inzet om verdere behandeling bij een dure medisch specialist te voorkomen. Je komt niet altijd weg met blijven praten. Soms zeg ik: oké, u krijgt de foto, maar als daaruit inderdaad blijkt dat er niets aan de hand is, gaan we verder op mijn pad. Hetzelfde geldt voor kinderen met buikpijn: soms kunnen ouders pas echt verder, als ze weten dat het geen allergie is. Is dat dan erg? Het is des huisarts om te judoën met de kennis die je hebt en met hoe je mensen daarin meekrijgt.’
2. Oor-, oog-, bovenste of lagere luchtweginfectie? Geen antibiotica
Internationaal gezien zijn Nederlandse artsen al zeer terughoudend met het voorschrijven van antibiotica, zegt hoofdonderzoeker Simone van Dulmen van het Radboudumc. ‘We zijn hier heel bewust van het gevaar dat antibioticagebruik resistentie met zich meebrengt. Toch is hier nog ruimte voor verbetering.’
Of het nou een rood oog is, een vervelende hoest na een lagere luchtweginfectie die maar niet overgaat, oorontsteking bij kinderen, of de vervelende pijn bij een bijholte-ontsteking, ‘als er geen aanwijzingen zijn voor complicaties of een ernstig beloop’, dan kunnen de antibiotica en zalfjes achterwege blijven, zegt Burgers. ‘Al die infecties genezen vaak vanzelf.’
3. Geen automatische herhaalrecepten bij zware pijnstillers
Het schrikbeeld van de Amerikaanse opioïden-epidemie zal hier geen werkelijkheid worden, zeggen de artsen en onderzoekers. Daarvoor zijn Nederlandse huisartsen te bewust van de verslavingsgevaren van de zware pijnstillers. Toch staat de aanbeveling op de lijst, ‘omdat de potentiële schade voor een patiënt bij verkeerd gebruik groot is’, zegt Van Dulmen.
Wanneer een patiënt wel zo’n zware pijnstiller nodig heeft, is kort voorschrijven het devies, zegt Burgers. ‘Beginnen met een kuur van drie tot vijf dagen. Een herhaalrecept mag niet via de assistente, daar is echt een consult voor nodig. En zo snel mogelijk terug naar minder sterke pijnstilling, al is het maar om te voelen of er zonder opioïden verbetering optreedt.’
4. Stop chronisch gebruik van maagzuurremmers
Maar er valt het meest te winnen, zegt Van Dulmen, met het afremmen van chronisch maagzuurremmergebruik. ‘We weten dat 80 procent van de patiënten die dit gebruiken, daar geen duidelijke indicatie voor heeft.’
Ermee stoppen is lastig: de irritatie in de maag komt dan snel terug. Maar dat ligt vaker aan slechte eetgewoonten en/of alcoholgebruik, dan aan een echt medische oorzaak. Burgers: ‘Een maagzuurremmer voorkomt maagklachten. Ook als je te vet of te veel eet. De maag geeft met zuur een nuttig signaal: het is genoeg. Dat signaal moet je vooral in stand houden. Dus ook hier geldt weer: de uitleg van de huisarts is ontzettend belangrijk. Daar moet de huisarts de tijd voor krijgen.’
Bovendien, zegt huisarts Valkenburg, laat deze lijst goed zien dat ook dokters niet alles kunnen oplossen. ‘We moeten eerlijk zijn over wat we kunnen en niet de illusie in stand houden dat alles te verhelpen is. We houden meer van doen dan van laten, maar soms is niets doen ook een behandeling.’
Lijst met 'zinloze handelingen': dit gaat uw huisarts niet meer doen - Volkskrant
Read More
No comments:
Post a Comment