De variant – die in mei in Zuid-Afrika opdook en inmiddels in zeven andere landen is vastgesteld – heeft al meer mutaties ondergaan dan elke andere ‘interessante of zorgwekkende’ coronavariant.
Een groot deel van die mutaties kennen we van eerdere zorgwekkende varianten, maar daar bovenop zijn ook enkele nieuwe mutaties aangetroffen. En het is die mix van veranderingen die onderzoekers zorgen baart. Dat is te lezen in een onderzoekersartikel dat nog geen peer-review heeft ondergaan, maar gezien het urgente karakter van de pandemie wel al online is gepubliceerd.
Zorgen
In het artikel beschrijven de wetenschappers de genetische eigenschappen van de Zuid-Afrikaanse variant, die ook wel aangeduid wordt als C.1.2. “Wetenschappers zijn bezorgd over de variant, omdat deze zo snel gemuteerd is,” vertelt dr. Vinod Balasubramaniam, verbonden aan de Monash University in Maleisië en niet betrokken bij de betreffende studie. “De variant is nu tussen de 44 en 59 mutaties verwijderd van het originele virus dat in Wuhan is ontdekt en daarmee is het sterker gemuteerd dan elke andere door de Wereldgezondheidsorganisatie geïdentificeerde Variant of Concern (zorgwekkende variant) of Variant of Interest (interessante variant).”
Mutatie is normaal
Dat het virus muteert, is op zichzelf niet vreemd, zo benadrukt professor Ian Mackay, viroloog aan de University of Queensland en niet betrokken bij het onderzoek. “SARS-CoV-2 blijft muteren, zolang we het virus de kans bieden om zich vrij te verspreiden onder zijn favoriete gastheren: wijzelf.” Professor Sarah Palmer, verbonden aan het Centre for Virus Research aan het Westmead Institute for Medical Research, sluit zich daar bij aan. “De identificatie van een nieuwe COVID-19-variant is niet verrassend. Terwijl dit virus wereldwijd honderden miljoenen mensen infecteert en zich in die mensen vermenigvuldigt, evolueert het ook en past het zich aan.”
Implicaties
Dat onderzoekers zich toch enigszins zorgen maken, heeft te maken met de specifieke mutaties die C.1.2 heeft ondergaan. Zo bevat de variant veel mutaties waarvan – op basis van wat we ook bij eerdere varianten gezien hebben – vermoed wordt dat ze het virus in staat stellen om zich gemakkelijker te verspreiden. Ook zijn er mutaties aangetroffen waarvan gevreesd wordt dat deze het virus in staat stellen om eventuele antistoffen – opgedaan door vaccinatie of een eerdere corona-infectie – te ontwijken. Tegelijkertijd moet echter worden opgemerkt dat de combinatie van deze mutaties in C.1.2 weer net iets anders is dan in andere varianten en onduidelijk is dan ook hoe ze het virus beïnvloeden. In de nieuwe studie is namelijk enkel gekeken naar de genetische eigenschappen van het virus en niet naar hoe deze tot uiting komen in de verspreiding van het virus en het ziekteverloop. “We weten dat het virus enkele mutaties herbergt die individueel bezien zorgwekkend kunnen zijn,” stelt Mackay. “Maar hoe al die mutaties in het virusdeeltje de interactie met elkaar aangaan en wat er gebeurt als het virus mensen binnendringt, is onduidelijk.”
Klein percentage
Wat we wel weten, is dat de virusvariant nog ver van dominantie verwijderd is. In Zuid-Afrika zou zo’n 3 procent van de corona-infecties momenteel voor rekening komen van C.1.2. Maar de variant rukt wel op; in juni was deze nog verantwoordelijk voor zo’n 1 procent van de besmettingen in Zuid-Afrika. Wetenschappers houden de variant dan ook nauwlettend in de gaten, maar er is volgens deskundigen nog geen reden voor paniek. “Het is nog te vroeg om te bepalen of de variant grote problemen gaat veroorzaken en het stokje over gaat nemen van de delta-variant,” stelt professor Adrian Easterman, als epidemioloog verbonden aan de universiteit van Zuid-Australië. “Vergelijkbare zorgen waren er over de Iota-variant die voor het eerst in New York werd gedetecteerd en die werd snel verdreven door de Delta-variant. Op dit moment is C.1.2. nog niet eens een Variant of Interest, laat staan een Variant of Concern. Dus ik denk dat we kalm moeten blijven, de uitmuntende Zuid-Afrikaanse virologen hun werk moeten laten doen en moeten zien wat er de komende weken gaat gebeuren.”
Nieuw vaccin
En zelfs als vervolgonderzoek uitwijst dat het virus niet onder de indruk is van onze door vaccinatie of eerdere corona-infectie opgedane antistoffen, is nog niet alle hoop verloren, zo benadrukt klinisch microbioloog Paul Griffin (niet betrokken bij de studie). “De meeste producenten van vaccins zijn daarop voorbereid en kunnen als dat nodig is in vrij korte tijd een nieuw vaccin genereren dat de nieuwe variant aanpakt.”
Virologen volgen de Zuid-Afrikaanse variant op de voet. Maar in afwachting van vervolgonderzoek dat uit moet wijzen of C.1.2. echt zorgwekkend is, staan ook niet-virologen overigens niet machteloos. Want iedereen kan een steentje bijdragen aan de bestrijding van nieuwe varianten zoals C.1.2. En wel door er alles aan te doen om verspreiding van het virus tegen te gaan. Want hoe meer gastheren het virus vindt, hoe meer gelegenheid het heeft om te muteren. “Je kunt je volledig laten vaccineren om te voorkomen dat je ernstig ziek wordt door een variant van SARS-CoV-2. Je kunt een mondkapje dragen om de kans dat je anderen besmet te verkleinen en je kunt afstand houden van elkaar,” zo somt Mackay op.
De 4.000 medewerkers en artsen van het ziekenhuis werden de afgelopen maanden gevaccineerd met vaccins van Moderna, Pfizer-BioNTech en AstraZeneca. De onderzoeksresultaten werden gepubliceerd in het toonaangevende wetenschappelijk tijdschrift JAMA.
Van de 4.000 medewerkers en artsen die gevaccineerd werden, deden er 2.500 vrijwillig mee aan de studie van de twee onderzoekers. Twee maanden na hun tweede prik blijkt uit de analyse van de data dat de personen die gevaccineerd werden met Moderna significant meer antistoffen hebben dan mensen die het Pfizer-vaccin toegediend kregen.
„Bij het medisch valideren van de resultaten viel onmiddellijk op dat de individuele antistof titers (de mate waarin de aanwezigheid van antistoffen nog aantoonbaar is, red.) sterk uiteenliepen”, verduidelijkt hoofdonderzoeker Deborah Steensels, klinisch bioloog in ZOL. „We zagen een duidelijk verschil in antistof titers van personen die het vaccin van Moderna en mensen die het Pfizer-vaccin kregen. Doorgedreven data-analyse bracht de bevestiging: de antistoffen van personen die gevaccineerd werden met Moderna liggen significant hoger dan die van personen die het Pfizer-vaccin toegediend kregen.”
Hogere dosis
Een mogelijke verklaring voor deze bevinding is dat het mRNA-materiaal driemaal hoger gedoseerd is in het vaccin van Moderna. De studieresultaten bevestigen eveneens de bevindingen van andere onderzoeksgroepen dat de antistof titers lager liggen bij oudere patiënten, en hoger bij vaccinatie na het doormaken van een Covid-19-infectie. Deze eerste resultaten werden inmiddels gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift JAMA.
Uit het onderzoek bleek ook dat een kleine groep van zorgverleners een lagere respons hadden. Deze zorgverleners hadden geen duidelijke risicofactoren.
„Verschillen in respons op de vaccins in kaart brengen, is belangrijk”, zegt dokter Line Heylen tegen Belga. „Mogelijk kan de uitkomst van het onderzoek de verdere inzet van de beschikbare vaccins beïnvloeden. Zo zou de voorraad Moderna-vaccins kunnen voorbehouden worden voor personen waarvan verwacht wordt dat de respons op vaccinatie lager ligt zoals ouderen, kankerpatiënten en nierdialysepatiënten. Voor de zorgverleners wiens antistof titer onder een drempelwaarde ligt, kan dan eventueel geadviseerd worden om zich aan te melden voor een bijkomende inenting.”
De deelnemers aan de studie worden nog een jaar opgevolgd, al kan dit langer het geval zijn als ze een derde boosterprik krijgen. De data-analyse van de groep mensen die gevaccineerd werd met het vaccin van AstraZeneca zal snel volgen.
Met haar stichting zet Floor van Liemt (24) zich in voor jongvolwassenen die, net als zijzelf, kanker hebben. Ze legt uit waarom er volgens haar meer aandacht zou moeten zijn voor het mentale welzijn van jonge patiënten.
Floor van Liemt (24) is al vier jaar ziek, maar de eerste drie jaar zag je daar niets van. En dat was ook weleens handig. ‘Ik wilde gewoon daten, zoals iedereen. En ik heb me door mijn ziekte nooit laten tegenhouden.’ Op de foto’s die ze plaatste op datingapps zag je een kerngezonde jonge twintiger met lang blond haar. Maar hoe doe je dat op een eerste afspraakje? Zeg je dat je longkanker hebt, of niet?
Van Liemt: ‘Ik had niet altijd zin om het erover te hebben, ik voel me helemaal geen patiënt. Tegelijkertijd is het nogal iets groots om níét te zeggen. Ik schreef voor NRC Handelsblad stukjes over mijn leven na de diagnose, dus ik dacht altijd: als ze me googelen, weten ze het. Meestal zei ik tijdens zo’n afspraakje maar dat ik erg ziek was geweest. En dan kwam stapsgewijs het hele verhaal. Ik heb er nooit over gelogen. Soms zocht ik afleiding in het daten en was ik alleen maar op zoek naar een leuke avond. Dan vertelde ik het niet, en dat was heerlijk, alsof de ziekte er even helemaal niet was.’
In december 2017 – ‘het lijkt een half leven geleden’ – kreeg Van Liemt te horen dat ze longkanker had, stadium 4. Artsen zouden niets meer voor haar kunnen doen, ze had nog maar een paar weken te leven. Voorafgaand aan die verpletterende diagnose was ze al maanden moe, ze hoestte en functioneerde steeds moeizamer, voelde zich ‘hartstikke ziek en best ongelukkig’, zonder te weten wat er met haar aan de hand was. Stressklachten, zei de huisarts.
Later, toen het erger werd, verwees hij haar door naar het ziekenhuis, waar ze te horen kreeg dat ze waarschijnlijk een auto-immuunziekte had. Een aantal onderzoeken later bleek de diagnose een andere: longkanker. Na een doorverwijzing naar het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis, gespecialiseerd in kankerbehandeling, bleek ze een zeldzame genmutatie te hebben, waardoor er tóch een levensverlengende behandeling mogelijk was, in pilvorm. Vrijwel meteen knapte Van Liemt op; de pillen zouden jaren kunnen werken, met enige mazzel, het inktzwarte toekomstscenario was voorlopig van de baan.
‘Nadat ik met die pillen was begonnen, voelde ik me snel beter. Tegelijkertijd wist ik dat ik niet genezen was. Dat is ingewikkeld, want ik zag er gezond uit en voelde me goed, maar er hing een enorme dreiging.’
De ziekte zette alles op z’n kop, ook het gewone leven, dat na het aanslaan van die eerste doelgerichte therapie weer begon. ‘Ik wist meteen dat ik een andere studie wilde gaan doen’, zegt Van Liemt. ‘Ik stopte met rechten en begon met kunstgeschiedenis, een studie die beter bij me past. Ik denk dat ik de overstap ook had gemaakt als ik niet ziek was geworden, maar dan veel later. Nu was de tijd om beslissingen voor me uit te schuiven voorbij. Ik was ook klaar met het studentenleven, het brak op de bank hangen. Ik besloot naar een andere stad te verhuizen, van Utrecht naar Amsterdam.’
Ze kreeg, zoals ze zelf zegt, haast. Stukjes waarin ze die eerste maanden haar frustraties, angsten en andere gevoelens over haar ziekte van zich af schreef, liet ze aan haar psycholoog lezen. Die had een kennis bij NRC Handelsblad en vroeg of Van Liemt ze niet zou willen publiceren. Zo werd ze de jongste NRC-columnist ooit, de columns werden gevolgd door een boek, het in 2018 verschenen Witte raaf, minder dan een jaar na de diagnose. Daarna begon Van Liemt een stichting, F|Fort Foundation, die zich inzet voor de verbetering van het mentale welzijn van jongvolwassenen (van 18 tot 35 jaar) met kanker, door middel van kunstprojecten.
Vorige week verscheen De gemene deler, een fotografieboek, waarvoor Van Liemt samen met fotograaf Loet Koreman de verhalen van elf jongvolwassenen met kanker in beeld bracht. De foto’s worden begeleid door teksten die ze samen met haar moeder Alexa Gratama schreef op basis van interviews met de geportretteerden.
Het zijn gestileerde foto’s: de hand van masterstudent Astrid Janssen (23), die een biefstuk vasthoudt ter grootte van de tumor die uit haar hersenen is verwijderd, beleidsadviseur Robbin Ophuis (29), in bed en helemaal verstopt onder de dekens vanwege zijn ‘intense vermoeidheid en chagrijn’, oud-MVV-voetballer Kevin Pas (35), als een zoutzak en met de blik op oneindig hangend in de touwen van een doel, omdat hij zijn ongezonde levensstijl als ‘schot in eigen doel’ ziet. Awa Gassama (28), die promotieonderzoek doet in het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis en daar nu in een witte jas in de wachtkamer zit, als patiënt. En Floor zelf, naakt en met haar rug naar de fotograaf, hangend aan de linde die ‘naar goed Twents gebruik’ op haar eigen placenta werd geplant, bij het boerderijtje in Twekkelo waar ze geboren is.
Iedereen met kanker krijgt het bijzonder lastig, maar jongvolwassenen hebben met specifieke problemen te maken, zegt Van Liemt. ‘Als je jong bent, moet je veel alleen doen. Vaak ben je aan het solliciteren of nog bezig met een studie. Je hebt meestal geen vast inkomen, vaak nog niet de liefde gevonden, nog geen gezin, of je hebt juist net een kleintje rondlopen. Je bent in ontwikkeling, en die ontwikkeling wordt door zo’n ziekte enorm belemmerd. Ik stond net op eigen benen toen ik door de ziekte weer werd teruggeworpen op mijn ouders. Dat was niet altijd makkelijk, want ik wilde juist graag vrij en onafhankelijk zijn.’
Daarbij: veel jonge mensen zijn bezig met plannen maken voor hun toekomst, en die toekomst is na de diagnose op z’n minst ongewis. ‘Ik plan maar tot een maand vooruit, de rest is onder voorbehoud. Het is lastig, al levert het ook voordelen op: je leeft intenser, impulsiever. Ik maak me niet meer druk om de verwachtingen van de buitenwereld.’
Beeld Samira Kafala
In spreekkamers in het ziekenhuis gaat het vooral over de tumor: hoe gaan we die kleiner maken? ‘Zo’n gesprek duurt tien minuten, daarna loop je weg met duizend vragen, die meestal niet direct met die tumor te maken hebben. Vragen over bijwerkingen van medicatie – gewichtstoename, acné of haarverlies heeft op jonge mensen meer impact – of over vruchtbaarheid. Om die beantwoord te krijgen moest ik zelf initiatief nemen. Van andere jongvolwassenen hoor ik dezelfde verhalen: jonge mannen met teelbalkanker bijvoorbeeld, die niet durven te vragen wat de ziekte voor hun seksleven zal gaan betekenen. Zeker als je gesloten bent, of je schaamt, kun je je heel alleen voelen.’ Voor die psychische problemen van jonge kankerpatiënten zou meer aandacht moeten zijn, zegt Van Liemt.
Een ernstige ziekte maakt eigenlijk altijd eenzaam, denkt ze, en misschien is dat als je jong bent nog wel erger. ‘Je bent dan meer bezig met wat anderen van je vinden. Ik was 20 en levensbedreigend ziek, dat was schokkend nieuws. Ik was bang dat ik als sensatieverhaal rondging in whatsappgroepen van studenten. Misschien was dat ook zo, misschien zat het in mijn hoofd. Ik wilde geen sensatieverhaal zijn, ik wilde – en wil nog steeds – gezien worden om wie ik ben en wat ik kan. Het is vervelend als mensen alleen maar benadrukken hoe erg de ziekte is, omdat het dan bijna voelt alsof mijn leven verder weinig waard is. Natuurlijk heb ik pijn en verdriet, maar ik voel me daarnaast ook gewoon gelukkig, er is zo veel waar ik blij mee ben en trots op ben. Ik kan blijdschap voelen, verliefd zijn, keihard lachen. Dat is niet ineens verdwenen.’
Dat niemand die eerste jaren iets aan haar zag, was ook ingewikkeld. ‘Soms dacht ik: hoe zou het zijn als ik mijn haar zou verliezen? Dan zou ik het niet altijd hoeven uitleggen. Ik was altijd heel bang geweest om kaal te worden, hechtte best veel waarde aan mijn uiterlijk. Toen ik dit jaar alsnog kaal werd, voelde ik me eerst ontwricht, zonder mijn blonde lokken. Maar uiteindelijk begon ik andere aspecten van mezelf meer te waarderen: er groeide een nieuwe, volwassener versie van mezelf terug. Met het korte kapsel dat ik nu heb, val ik in Amsterdam niet eens op. En ik had het geluk dat het dit jaar modieus was om sjaaltjes om je hoofd te dragen, dus die kon je gewoon bij de Zara kopen. Eigenlijk voel ik me nu meer Floor, op een bepaalde manier.’
Van Liemt woont op zichzelf in Amsterdam, in een benedenwoning aan de Amstel met haar cocker spaniel Gijsje. ‘Ik had en heb heel goede omstandigheden om ziek te zijn, hoe raar dat ook klinkt. Ik had een moeder die tijdelijk konden stoppen met werken om voor me te zorgen, een netwerk dat mij kon helpen, geen zorgen om geld en een goede band met mijn ouders. Ik heb me altijd een gezegend mens gevoeld. Vóór de ziekte ging er nooit iets mis in mijn leven. Een fijn gezin met twee broers, waarin veel werd gepraat. We hebben op mooie plekken gewoond, vanwege het werk van mijn ouders: op Curaçao, toen in Twente, en op mijn 16de heb ik twee jaar op het United World College in Wales gezeten. Een zondagskind, behalve dat ene stuk.’
Want nu voelt ze dus haast, ook met het fotografieboek. ‘We hebben het in een enorm tempo gemaakt, door mij. Soms is het goed om iets even te laten rusten, maar dat vind ik lastig. Ik ben perfectionistisch, ik wil het op mijn manier. Sinds de diagnose voel ik altijd tijdsdruk. Maar je kunt niet van anderen vragen wat je van jezelf vraagt. Voor mij is dat harde werken natuurlijk ook een manier om met mijn ziekte te dealen. Als ik bezig ben, voel ik me beter.’
Beeld Samira Kafala
Terug naar 2018. Die eerste doelgerichte therapie werkte na een paar maanden niet meer. En ook het volgende middel werkte maar kort. Van Liemt ging in sneltreinvaart door haar behandelopties. ‘Ik heb vier verschillende doelgerichte therapieën gedaan, die allemaal na korte tijd hun werking verloren. Ik heb negen maanden chemotherapie gehad, een aantal bestralingen en afgelopen maanden heb ik een experimentele behandeling ondergaan, met een operatie en een opname van enkele weken in het ziekenhuis, met ook weer chemo. Daarnaast heb ik allerlei andere dingen geprobeerd. Hyperthermie, een soort warmtebehandeling. Ik ben naar een holistische kliniek in Zwitserland geweest, ik heb allerlei diëten gevolgd. Je gaat toch op zoek.’
Toen eind 2020 het fotografieboek bijna klaar was, werd duidelijk dat de pillen die Van Liemt op dat moment kreeg niet meer goed werkten. Haar oncoloog stelde een zware, zeer experimentele behandeling voor, die in het beste geval tot genezing kon leiden. Een behandeling met behulp van eigen afweercellen, die bij huidkankerpatiënten goede resultaten had opgeleverd, maar nog nooit bij een longpatiënt was geprobeerd.
‘De kansen op succes waren minimaal, maar in theorie kon het. Ik heb meteen ja gezegd. Begin februari begon ik met het traject: een longoperatie, daarna in quarantaine, want ik mocht absoluut geen corona krijgen. Daarna moest ik drie weken worden opgenomen in het ziekenhuis. De moeilijkste periode van mijn ziekte. Mijn ouders mochten me door covid niet komen opzoeken, terwijl het erg zwaar was. Elke dag chemo, 42 graden koorts, mijn haren vielen uit. Ik lag daar te hopen op verlossing, te fantaseren over beter worden, daar hield ik me aan vast. Na de behandeling moest ik een tijdje herstellen bij mijn ouders. Mijn gevoel was niet goed, ik had het idee dat het niet had aangeslagen. Op de eerste scan zag mijn oncoloog geen verandering, ik was niet voor- en niet achteruit gegaan, maar hij zei dat het te vroeg was voor conclusies.’
Ze moest twee maanden wachten, pas dan was er zekerheid. ‘Ik had altijd gedacht: als ik beter ben, ga ik naar Mexico. Maar op dat moment wist ik dat dat waarschijnlijk nooit zou gebeuren. Ik was ook boos, had iets van: fuck it, dus ik ben gewoon naar Mexico gegaan en het was fantastisch. Ik heb zes weken in mijn eentje rondgereisd. Het was niet zonder risico, want ik was nog niet gevaccineerd, had natuurlijk zwakke longen en als vrouw in je eentje door Mexico reizen is ook niet zonder gevaar. Daar voelde ik me eindelijk weer een beetje levend. De dag nadat ik was teruggekomen in Nederland begon ik te hoesten. Ik wist het al, maar toen bleek ook: de behandeling is niet aangeslagen.
‘Ik heb nog steeds doelgerichte therapie, maar dat werkt maar deels, wat betekent dat ik langzaam achteruit ga. De optie die ik nu nog heb is een wekelijkse, levensverlengende chemo. Daarvan heb ik gezegd: dat ga ik niet doen. Ik heb vier jaar lang maandelijks in scans gelegen, ik wil weer ervaren hoe het is om dat even niet te hoeven. Ook als dat zou betekenen dat ik korter leef.’
Afgelopen juni zei Van Liemt tegen haar arts dat ze begin september een boek zou lanceren. ‘Ik zei: dan wil ik me goed voelen, want ik wil daar kunnen spreken. Zal ik het naar voren halen? Hij zei: doe dat maar. We hebben het twee weken naar voren gehaald. Maar eigenlijk voel ik me nog steeds goed. En zolang ik me goed voel, laat ik geen scans meer maken. Ik kijk vooruit, ik maak plannen. Ik ben gewoon hier en ik leef.’
De gemene deler
Elk jaar krijgen 2.700 mensen van 18 tot 35 jaar de diagnose kanker. Van hen overleeft gemiddeld 80 procent de ziekte. Met haar F|Fort Foundation wil Floor van Liemt jongvolwassenen met kanker mentaal ondersteunen. De gemene deler, het eerste project van de stichting, is een fotografieboek met portretten van elf jonge mensen met kanker. Het verschijnt in beperkte oplage en is voor 50 euro te koop via ffortfoundation.nl; de opbrengsten komen ten goede aan de stichting.
De Japanse gezondheidsminister Tamura heeft verklaard dat de vreemde substantie die recent werd gevonden in meerdere flesjes van het Moderna-vaccin waarschijnlijk in de vloeistof is gekomen toen de naald in het flesje werd gestoken.
Mogelijk is dat op een verkeerde manier gebeurd, waardoor de vaccins vervuild raakten door het afbreken van stukjes rubber.
De vervuilde vaccins hebben voor onrust in Japan gezorgd. In totaal heeft het land nu 2,6 miljoen Moderna-vaccins uit het vaccinatieprogramma gehaald. Ook worden twee sterfgevallen onderzocht na vaccinaties met Moderna uit batches die later werd teruggeroepen. Het is nog niet duidelijk of de sterfgevallen iets te maken hebben met de vervuilde vaccins. In de zuidelijke prefectuur Okinawa zijn vaccinaties met Moderna tijdelijk gestopt.
De problemen met de vaccins komen op een moment dat in Japan veel besmettingen worden gemeld. Ziekenhuizen kunnen de grote toestroom aan coronapatiënten amper aan. Zo'n 44 procent van de Japanse bevolking is volledig gevaccineerd.
Sinds Sarah bij een ongeluk hersenletsel heeft opgelopen, heeft zij ineens een hardnekkig en zeer kritisch stemmetje in haar hoofd. "Is het normaal om een inner critic te hebben? Heeft bijna iedereen die?", vraagt Sarah (niet haar echte naam, red.) zich af. "Ik hoop er vanaf te komen want ik vind mijn leven maar ingewikkeld en zwaar(moedig) sinds de intrede van mijn inner critic."
Nieuwe rubriek: Asking for a friend
In deze nieuwe wekelijkse rubriek Asking for a friend leggen we lezersvragen over gezondheid voor aan één van onze experts. Heb jij ook een prangende gezondheidsvraag voor een huisarts, een verloskundige, een diëtist of een psycholoog, mail die dan naar weekendmagazine@rtl.nl en wie weet zie jij het antwoord hier op deze plek snel verschijnen.
Volgens gezondheidszorgpsycholoog Bjarne Timonen heeft vrijwel iedereen een kritisch stemmetje in zijn of haar hoofd, maar is dit voor lang niet iedereen irritant, laat staan problematisch. Wel ziet Timonen dat dit stemmetje bij bijna elke vorm van psychische klachten aanwezig is.
"Kijk bijvoorbeeld naar mensen met een burn-out. Zij zijn bijna altijd heel kritisch op zichzelf, leggen de lat voor zichzelf extreem hoog en komen daardoor – voor hun eigen gevoel – altijd tekort. Perfectionisme is de voornaamste eigenschap van mensen die opbranden."
Zelfkritiek na hersenschade
Daarbij is het volgens Timonen helemaal niet vreemd dat Sarah last heeft gekregen van dit stemmetje ná haar ongeval. "Ik kom dit heel vaak tegen: (extreme) zelfkritiek na hersenschade en daarbij verlies van bepaalde hersenfuncties. Je leven is niet meer zoals voorheen. Je bent wellicht minder actief, dingen waarbij je eerder positieve stofjes als dopamine en serotonine aanmaakte gaan je niet meer goed af."
"Hierdoor kun je somberheidsverschijnselen krijgen, minder zelfvertrouwen en wordt je zelfbeeld aangetast. Misschien komt er ook wel schaamte bij kijken omdat je niet meer je oude zelf bent en kun je last hebben van zelfverwijt: had ik niet meer kunnen doen om dit ongeluk te voorkomen?"
Hoe krijg je die kritische stem onder controle? Door zelfcompassie te hebben, zegt Timonen. Oftewel door je interne dialoog te oefenen. "Dit doe je door een hand op je hart te leggen en jezelf iets vriendelijks toe te wensen. Zeg tegen jezelf dat je goed voor jezelf gaat zorgen. Door deze aanraking en positieve gedachten wordt je zenuwstelsel gekalmeerd."
Bewegen voor je brein
Psycholoog Timonen raadt Sarah dan ook van harte aan om vriendelijk voor zichzelf te zijn en goed voor zichzelf te zorgen door goed te eten, goed te slapen en goed te bewegen. "Met name dat laatste is erg belangrijk na hersenletsel. Door de lockdowns zijn we ons allemaal nog meer bewust dan ooit dat (binnen)zitten slecht voor je is. Niet alleen voor je fysieke gezondheid, maar ook voor het functioneren van je hersenen. Als je hersenletsel hebt, moet je brein nieuwe verbindingen aanmaken, door beweging krijg je dit sneller voor elkaar."
Mocht de sombere stem in Sarahs hoofd chronisch blijken en niet willen verdwijnen, dan raadt Timonen haar aan om ook eens met de huisarts te gaan praten, voor een doorverwijzing naar een specialist of in ieder geval een aantal gesprekken met een praktijkondersteuner. "Neem dat stemmetje in ieder geval serieus."
De naam Sarah is gefingeerd. Haar echte naam is bekend bij de redactie.
Hoe zuur is de nasmaak van de borrelhapjes die het intensivecarepersoneel van het Erasmusziekenhuis in juli nuttigde op een het-is-bijna-voorbijfeestje. Terug naar normaal leek even realistisch. Maar de deltavariant van het coronavirus gooit roet in het eten, zegt Diederik Gommers, de ic-baas van dat Rotterdamse ziekenhuis, nu.
Het optimisme is ook in de rest van ziekenhuisland verdampt. Ziekenhuisbazen en ic-hoofden verwachten dat de stroom aan coronapatiënten blijft bestaan, met in het najaar misschien wel weer een piek. Ongeveer 85 procent van de Nederlanders is gevaccineerd, maar de deltavariant breekt daar heel soms doorheen en verspreidt zich vooral onder de kleine 2 miljoen ongevaccineerde volwassenen. Bovendien kunnen er nieuwe varianten van het virus in omloop komen. Het gevolg: het aantal coronapatiënten in de ziekenhuizen blijft hoog.
Volgens coronaminister Hugo de Jonge is de situatie op de ic’s nu ‘te doen’. Maar uit een rondgang van Trouw onder ziekenhuisbazen en ic-hoofden blijkt dat men opziet tegen het najaar. Sterker nog, ziekenhuizen zoeken koortsachtig naar een houdbare oplossing voor de lange termijn.
Hoe ziet de ic van de toekomst eruit? Vijf waarschijnlijke en minder waarschijnlijke toekomstbeelden op een rij.
Scenario 1: de XXL-IC
Januari 2023. Als je de ic oploopt, in welk Nederlands ziekenhuis dan ook, zie je aan je rechterhand mensen die bijkomen van een verkeersongeluk of operatie, en aan je linkerhand vind je een rijtje kamers met een grote, rode ‘C’ op de deur: het zijn de coronakamers. Ze zijn er nog steeds. Ze zijn niet meer weg te denken.
Komend jaar, het jaar daarop: de coronapatiënten zullen blijven komen, denkt ic-hoofd Armand Girbes van het Amsterdam UMC en vele collega’s met hem. Hoewel de toekomst onzeker blijft, is corona waarschijnlijk een ziekte die blijft. “We hadden een redelijk beperkte capaciteit – het was net genoeg. Nu is er een ziekte bij gekomen, dus één en één is twee: er is structureel meer capaciteit nodig.”
Van de zeven ziekenhuizen die meewerkten aan dit verhaal, willen zes daarom niet op flexibele basis kunnen uitbreiden, zoals eerder werd geopperd in de politiek, maar structureel meer capaciteit om coronapatiënten te helpen. Girbes zelf denkt aan zo’n 100 tot 200 bedden extra op het huidige totaal.
De baas van het Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis (ETZ), Bart Berden, stuurt aan op een structurele verhoging van de capaciteit met zo’n 10 à 15 procent en leidt daar op dit moment al verpleegkundigen voor op. De ziekenhuizen hebben daar aan het begin van de coronacrisis budget voor geregeld. De kosten voor het in gebruik nemen van de bedden zijn nog niet geregeld, toch ligt er al wel een vast contract voor ze klaar, zegt hij.
Er worden overal extra ic-verpleegkundigen opgeleid, zelfs iets meer dan voorgaande jaren, maar het zijn er niet genoeg. Uit recent onderzoek blijkt dat er in 2020 448 ic-verpleegkundigen instroomden in de opleiding, terwijl er 775 per jaar nodig zijn om in een periode van zeven jaar de tekorten, die er al waren vóór corona, op te lossen.
Met andere woorden: structurele verhoging van de ic-capaciteit in alle ziekenhuizen lukt momenteel alleen ten koste van andere zorg. Maar aan die uitdijende stuwmeren met uitstelzorg willen ziekenhuizen zich nu juist ontworstelen. Misschien biedt scenario 2 soelaas.
Scenario 2: de buddy-IC
Ze werken al jaren niet meer in het ziekenhuis, maar de coronacrisis bracht de drang om mensen te helpen weer naar boven. Aan de juiste papieren ontbreekt het herintreders vaak, maar met motivatie, hun ervaring uit het verleden en de juiste begeleiding werken ze nu op de ic als assistent. Ze vormen het blik personeel waar de acute zorg zo naar snakt.
Corona is een gamechanger, zegt ziekenhuisbaas en hoogleraar organisatie van de ziekenhuiszorg Bart Berden. Het tekort aan ic-verpleegkundigen vraagt om concrete oplossingen en de inzet van ic-assistenten is er daar één van. In verscheidene ziekenhuizen, waaronder het ETZ, gebeurt dit al, waardoor gediplomeerde ic-verpleegkundigen meer patiënten kunnen behandelen.
Tijdens de coronagolven werden in alle ziekenhuizen buddy’s ingezet op de ic. Collega’s van de spoedeisende hulp of operatiekamers hielpen mee. Maar diezelfde collega’s hebben nu weer eigen patiënten om voor te zorgen, en het uitgangspunt is dat de zorg die zij verlenen niet wéér wordt uitgesteld.
Dus zoeken ziekenhuizen naar andere buddy’s. Dat kunnen leerlingverpleegkundigen zijn, zoals in het HagaZiekenhuis waar die nu samenwerken met gediplomeerde verpleegkundigen op een gloednieuwe leer-werkunit. Vier leerlingen en twee ic-verpleegkundigen zorgen samen voor zes patiënten. Zo neemt meteen de opleidingscapaciteit toe en worden ic-verpleegkundigen uitgedaagd.
Beeld Ilse van Kraaij
Of het zijn minder hoog opgeleiden, ziet Hans van der Hoeven, baas van de ic van het Radboudumc. “We leiden nu alleen zeer hoogopgeleide mensen op, dat is niet voor alle onderdelen van de ic-zorg noodzakelijk.” Volgens hem is een belangrijk deel van de ic-zorg goede verzorging ‘en dat kan best met een beetje minder opleiding dan wij nu vragen’.
Een drastischer oplossing is om ook herintreders en gepensioneerden als assistent-verpleegkundige op de ic in te zetten. Plannen om de zorg zo te ondersteunen mislukten tot nu toe. Het initiatief Extra Handen voor de Zorg kreeg meer dan 20.000 aanmeldingen maar slechts een fractie daarvan kreeg een werkplek.
Tot frustratie van Doekle Terpstra, voorzitter van de commissie Werken in de Zorg die is opgericht door het ministerie van volksgezondheid. “De zorg is de meest geprotocolleerde sector, dus als mensen zich beschikbaar stellen om te helpen dan is er altijd een reden te vinden waarom het toch niet kan. Anticipeer, zou ik zeggen.”
Terpstra krijgt voorzichtig bijval van ic-afdelingshoofd Peter van der Voort van het UMCG. “Mensen moeten voldoende expertise en ervaring hebben om werk over te nemen, maar ik denk dat we inderdaad meer gebruik kunnen maken van de hulp die ons geboden wordt.”
Scenario 3: de covid-only-IC
Wie over de A2 in de buurt van Utrecht rijdt, kan ze niet missen, de banners met: ‘Welkom in CZU: het coronaziekenhuis Utrecht’. Een winkelcentrum langs de snelweg is omgebouwd tot cononaziekenhuis in het hart van het land. Het CZU heeft een flexibel aantal ic-bedden en kan gemakkelijk op- en afschalen.
Armand Girbes van het Amsterdam UMC heeft het al eerder geopperd: concentreer covidzorg. Niet in de eerste plaats omdat hij merkt dat ic-verpleegkundigen de zorg voor covidpatiënten een beetje zat zijn. “Ik ken niemand meer die zegt: ‘Oh wat fijn dat wij voor die covidpatiënten kunnen zorgen’.”
Volgens hem heeft het ook andere voordelen om de covidzorg te concentreren. “Covidzorg kan efficiënter worden ingericht. Nu liggen hele programma’s plat in een ziekenhuis door slechts een paar covid-patiënten.”
Intensivist Tim Jansen van het HagaZiekenhuis denkt juist dat het minder aantrekkelijk is om covidzorg te concentreren. “De mate waarin het zorgen voor coronapatiënten het werk heeft gedomineerd is bizar, ik kan me voorstellen dat men het soms zat is. Maar als onderdeel van de gewone ic is covid niet saai.” Hij noemt coronazorg onderdeel van de normale geneeskunde en bij uitstek een categorie die past binnen de ic-zorg.
Toch is samenwerking tussen ziekenhuizen cruciaal, bijvoorbeeld regionaal, zegt Doekle Terpstra. Recente rapporten van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en de Sociaal-Economische Raad onderschrijven het belang van samenwerkingsverbanden. “Maar het blijft oorverdovend stil”, zegt Terpstra. “Er wordt in de ziekenhuiszorg te concurrentieel gedacht en dat vind ik gek voor een publieke sector.”
De vraag is of met samenwerking het arbeidsmarkttekort kan worden opgelost, want dat probleem is hardnekkig. Girbes gelooft dat er méér mogelijk is als je ervoor zorgt dat de voorwaarden waaronder deze mensen werken ontzettend goed zijn: zie scenario 4.
Scenario 4: de BMW-IC
Op de vaste parkeerplaatsen van allerhande ziekenhuismanagers en branding-deskundigen, die voortaan met de trein of fiets naar hun werk moeten, parkeren ic-medewerkers hun BMW’s en Tesla’s van de zaak. Sinds hun arbeidsvoorwaarden flink zijn verbeterd, laten veel meer verpleegkundigen zich omscholen en is de ic een geliefde werkplek geworden.
Dit lijkt een ondenkbaar scenario, zeker nu de vakbonden dreigen met een staking omdat de cao-onderhandelingen met de UMC’s totaal zijn vastgelopen. Maar stel nu dat ziekenhuizen voor hun ic-medewerkers een hoger salaris zouden regelen, net als een goede kinderopvang en de mogelijkheid om flexibel meer of minder uren te werken.
Dan zou dat uitmaken, zegt Girbes. Hij pleit ervoor dat ziekenhuizen vooral investeren in medewerkers die patiënten verzorgen in plaats van de vele stafmedewerkers, managers en stafadviseurs voor de ‘branding’ van een ziekenhuis. Alleen door radicale keuzes kun je de negatieve spiraal van tekorten doorbreken die de hoge werkdruk veroorzaken waardoor mensen vertrekken, denkt hij.
Zo kunnen ic-verpleegkundigen bij het Amsterdam UMC niet altijd parkeren, wat hij onbegrijpelijk vindt. Ook bleek het door cao-regels moeilijk om het voor parttimers aantrekkelijk te maken om (tijdelijk) fulltime te werken. Starheid, noemt Girbes dat. Starheid die creatieve oplossingen in de weg zit.
Gelukkig is de kinderopvang inmiddels wel beter geregeld, en kan ic-personeel kinderen vroeger brengen als een dienst vroeg begint. Daarnaast moet volgens Girbes veel meer aandacht komen voor extra beloning, bijvoorbeeld voor de vergoeding van nacht- en weekenddiensten.
Beeld Ilse van Kraaij
Op dit laatste punt krijgt Girbes gelijk van andere collega’s, die ook vinden dat onregelmatige uren beter moeten worden betaald. Ic-voorzitter Gommers: “Het lijkt wel alsof we helemaal niet meer over geld mogen praten in de gezondheidszorg, maar als je meer nachtdiensten moet draaien helpt het om de pijn te verzachten met een hoger salaris.”
Uit onderzoek blijkt echter dat primaire arbeidsvoorwaarden voor verpleegkundigen niet op één staan, zegt Terpstra. “De verpleegkundige van nu is geen barmhartige Martha, maar wil professioneel uitgedaagd worden, het gaat meer om autonomie en ontwikkeling.”
Ook hierin lopen ziekenhuizen in de praktijk tegen problemen aan. In het Meanderziekenhuis is een uitgebreid programma voor persoonlijke ontwikkeling opgezet, maar door de drukte komen mensen hier niet aan toe. Ic-hoofd Hinke Jongsma: “En hoe meer mensen uit het vak stappen, hoe minder tijd er overblijft. We hebben al taken uitbesteed om ic-verpleegkundigen te ontlasten.”
Ook Van der Voort van het UMCG herkent deze spagaat. “We bieden allerlei verdieping aan. We willen expertise vergroten en medewerkers kansen bieden, maar waar ik mijn hersens over pijnig is: hoe maak ik daarvoor ruimte in een te krap model?”
Scenario 5: de weiger-IC
Verboden toegang voor ongevaccineerden, valt te lezen op het bordje bij de ingang van de intensive care. Nu Nederlanders ruim de tijd hebben gehad om zich te laten inenten tegen het coronavirus, is het ondoenlijk om mensen die een prik hebben geweigerd onbegrensd te helpen: de gevolgen voor de rest van de zorg zijn te groot. Het was een pijnlijk politiek besluit, maar pijnloze beslissingen bestaan niet, zo klinkt het in Den Haag.
Dit is het meest onwaarschijnlijke scenario, al is het maar omdat ziekenhuizen een zorgplicht hebben, onderscheid tegen de artseneed indruist en zoiets ethisch discutabel is. Maar de keiharde realiteit is dat volgens het RIVM vrijwel alle coronapatiënten op de intensive care niet gevaccineerd zijn; een inenting beschermt bijzonder goed tegen ernstige ziekte.
“Dit dilemma ligt onder personeel gevoelig”, zegt Nicole Haverkamp, hoofd van de ic van het HagaZiekenhuis in Den Haag. “Medewerkers constateren dat veel opgenomen patiënten niet gevaccineerd zijn en dat geeft discussie.” Dat wil niet zeggen dat medewerkers van het HagaZiekenhuis onderscheid willen maken, maar er kan wel een debat worden gevoerd over deze ethische kwestie, zegt haar collega Tim Jansen.
Ook Diederik Gommers vindt dat op deze vraag een antwoord moet komen. “Dit gesprek kun je niet voeren op de werkvloer, wij gaan niet kiezen als er doodzieke mensen voor de deur staan. Maar we kunnen als ic’s wel zeggen: dit is onze capaciteitsgrens en daarboven moet je striktere keuzes maken over welke behandeling de meeste waarde toevoegt. Voor één covidpatiënt kunnen we wel acht mensen helpen na een openhartoperatie. Dat is een enorm verschil in de mate van verbetering van kwaliteit van leven.”
Een alternatief is volgens Gommers dat de ic’s strenger selecteren bij een beperkte capaciteit, zeg boven de honderd of tweehonderd coronapatiënten op de ic. “Of we kunnen zeggen: daarboven grijpt het ministerie in door iedereen verplicht te laten vaccineren in de risicogroep, dus boven de 60 jaar. Maar hierover gaan wij niet, dit is aan de politiek.”
Los van de discussie over wie je wel en niet toelaat op de ic, verlangen meer ic-bazen en ziekenhuisbestuurders naar politieke daadkracht als het gaat om de toekomst van de ic. Girbes: “Ik erger mij enorm aan het feit dat de afgelopen anderhalf jaar bijna niets tot stand is gebracht in termen van praktische oplossingen. We hebben een heel mooi vak met veel gedreven mensen maar we moeten er echt voor zorgen dat zij niet telkens tot het randje moeten werken.”
Lees ook:
Volgens het RIVM blijven de coronacijfers ‘stabiel hoog.’ De vraag blijft: hoe nu verder?
Duiders van de corona-epidemie in Nederland bevinden zich in lastig vaarwater. Het kabinet wil op 20 september de anderhalve meter loslaten, mondkapjes in het openbaar vervoer afschaffen en het advies om thuis te werken schrappen. Maar kan dat wel?
De autoriteiten van Nieuw-Zeeland lieten maandag weten dat er een persoon is gestorven na een inenting met een dosis van het Pfizer-vaccin. Het is de eerste persoon in het land die sterft na een prik met Pfizer. Dat meldt het persagentschap Reuters.
De informatie werd door het ministerie van Volksgezondheid vrijgegeven na een onderzoek door een onafhankelijke raad voor toezicht op de veiligheid van het COVID-19-vaccin naar het overlijden van een vrouw nadat zij het Pfizer-vaccin had gekregen. In de verklaring van het ministerie werd de leeftijd van de vrouw niet vermeld. Pfizer heeft nog geen reactie gegeven op het sterfgeval.
Myocarditis
“De raad was van mening dat de dood van de vrouw te wijten was aan myocarditis, waarvan bekend is dat het een zeldzame bijwerking is van het vaccin van Pfizer”, staat er te lezen in een verklaring. Myocarditis is een ontsteking van de hartspier die het vermogen van het orgaan om bloed te pompen kan beperken en veranderingen in het ritme van de hartslag kan veroorzaken.
“Dit is de eerste keer in Nieuw-Zeeland waarbij een sterfgeval gelinkt wordt aan een vaccinatie met Pfizer”, klink het bij het ministerie van Volksgezondheid. “De zaak is doorverwezen naar de lijkschouwer en de doodsoorzaak is nog niet vastgesteld, maar de raad is ervan overtuigd dat de persoon in kwestie het leven heeft gelaten als gevolg van myocarditis.”
De raad merkte ook op dat er zich op hetzelfde ogenblik andere medische problemen voordeden die het resultaat na de vaccinatie kunnen hebben beïnvloed. “De voordelen van vaccinatie met het vaccin van Pfizer wegen nog steeds ruimschoots op tegen het risico van zowel coronabesmeting als bijwerkingen van het vaccin, waaronder myocarditis”, benadrukt de raad in de verklaring.
Op een hoorzitting van de Gezondheidsraad over eetstoornissen staat arfid nu 'eindelijk' op het programma.
"Anorexia loopt ongeveer tien jaar op ons voor, we hebben nogal wat duidelijk te maken aan de maatschappij", zegt Rita Maris. Met haar twee zoons die arfid hebben en twee boeken op haar naam is ze een ervaringsdeskundige. Ze is door de Gezondheidsraad uitgenodigd om maandag een presentatie te houden over de onbekende eetstoornis.
De Gezondheidsraad is bezig met het verzamelen van kennis over eetstoornissen, het vroeg opsporen daarvan en de complexe zorg die patiënten nodig hebben. Dat er nu aandacht is voor arfid, naast de bekende eetstoornissen als anorexia en boulimia, is voor Maris het teken dat de aandoening eindelijk op het hoogste overheidsniveau serieus genomen wordt.
'Trauma's van de dwang'
Ze heeft haar voordracht al klaarliggen. "Ik ga beginnen met het schrijnende verhaal van een meisje van 17 dat soms tegen haar ouders zegt dat ze nooit meer wakker zou willen worden. Ze is opgenomen geweest in allerlei klinieken."
Zoals het zo vaak gaat, vertelt Maris, dachten dokters eerst dat het een gedragsprobleem was, dat ze aangepakt moest worden. "Ze hebben haar gedwongen te eten, onder dwang werd een sonde in haar keel geplaatst. Dit meisje heeft zoveel trauma opgelopen dat geen behandeling meer aanslaat."
Niet kunnen of durven eten
Arfid staat voor avoidant/restrictive food intake disorder: wie aan deze eetstoornis lijdt, wil of durft bepaald voedsel niet te eten
Meestal is er geen focus op afvallen of gewicht, maar speelt er een angst voor wat bepaald soort eten met je lichaam doet, dat je stikt bijvoorbeeld. Soms is er een lichamelijke oorzaak aanwezig (zoals niet goed kunnen slikken). Ook kan deze eetstoornis samengaan met autisme.
Gedragstherapie is de belangrijkste behandeling.
In Nederland zijn er naar schatting 150.000 kinderen en 130.000 volwassenen met arfid.
Als de ouders van het 17-jarige meisje eerder hadden geweten dat het om arfid ging, had ze met succes behandeld kunnen worden. Daar is Rita Maris van overtuigd. "Dit gebeurt nog veel te veel: ouders gaan naar de huisarts met bijvoorbeeld een kind dat alleen maar patat eet, 's morgens, 's middags en 's avonds. Het kind ziet er prima of zelfs dik uit, maar je weet als ouder dat het vitamines en belangrijke voedingsstoffen tekort komt. Ik hoor verhalen dat huisartsen dan toch zeggen: 'Met de groei en het gewicht is niets mis, kom maar terug als je kind ondergewicht heeft'."
Daarom is het zo belangrijk dat artsen arfid kennen, zegt ze. Anders duurt het zo maanden of jaren voor ze erachter komen dat het iets anders is dan een opvoedkundig probleem. Kostbare tijd, want bij SeysCentra, met specialisten in het behandelen van arfid, is de wachttijd inmiddels opgelopen tot anderhalf jaar.
Extreem bang om te proeven
Het voelt als falen als je als vader of moeder je kind niet aan het eten kunt krijgen, vertelt Maris. Twee van haar kinderen ontwikkelden arfid, bij haar jongste komt dit door zijn autisme. Van cadeautjes tot 'meteen na het eten naar bed', ze heeft alles uit de kast getrokken om haar oudste zoon aan het eten te krijgen, maar hij was extreem bang om iets te proeven.
"Je ziet je kind steeds magerder worden en dan kom je op het punt dat je het opgeeft. Dan ben je blij dat hij tenminste íets eet." Bij haar zoon was dat witbrood met hagelslag, drie keer per dag, tien jaar lang. In het ziekenhuis werden ernstige tekorten geconstateerd. Hij moest vitamines krijgen en meteen worden bijgevoed. Maar calorierijke drinkvoeding geven, ging natuurlijk niet.
Kinderfeestjes, logeren, verjaardagen, traktaties op school. Het werd allemaal een probleem.
Uiteindelijk bracht het tv-programma Bizarre Eters het gezin van Maris op het spoor van arfid. "Mijn zoon herkende zichzelf in de volwassenen die huilend wegrenden als ze iets moesten proeven. Maar we zagen ook dat er hulp bestond en dat hij er vanaf kon komen."
Het jongste kind van Maris, Daniël, leek als baby van zeven maanden te stikken als hij brood te eten kreeg. "Ik dacht: niet weer na tien jaar ellende. Ik heb meteen hulp gezocht." Maar als jongetje van 7 eet hij nu nog bijna alleen maar vloeibaar voedsel. Kauwen zit er nog altijd niet in. "Elke hap moet je er in sméken. Hij heeft geen hongerprikkel, al zou je hem de hele dag niets geven, het interesseert hem niet."
Na ruim vijf jaar therapie is Daniël gewend aan brood, maar één soort uit dezelfde winkel en met chocoladepasta. "Zodra het ritme verandert, door vakantie bijvoorbeeld, wordt het eten weer lastig. Brood, de speciale kaakjes en chips die hij wel lust, wil hij nu ook niet. Hij is kilo's afgevallen. Ik ben heel blij dat de school weer begint."
Een ander probleem, ook voor andere patiënten met arfid: nieuwe verpakkingen. "Dan is het vertrouwen weg en dan eet hij het niet meer. Zo is ook het zakje knijpfruit in de smaak peer en appel niet langer een optie."
'Boom van een vent'
Een intensieve therapie waarbij haar zoontje voor lange tijd uit huis zal moeten en moet worden opgenomen, is de hoop van Rita Maris. Nu is Daniël daar nog niet klaar voor, vanwege zijn sociaal-emotionele achterstand. Zo'n zelfde behandeling heeft haar oudste zoon veel goeds gebracht. Hij is inmiddels 16, lust alles en is uitgegroeid tot een 'boom van een vent'.
Verantwoordelijke: Remco Stoffer Doel: Informatie over nieuwsbrieven en promoties via e-mail beheren en verzenden. Legitimatie: Toestemming van de belanghebbende. Ontvangers: De gegevens die u verstrekt bevinden zich op de servers van MailChimp, onze e-mailmarketingprovider. Rechten: U kunt te allen tijde uw rechten op toegang, rectificatie, verwijdering, oppositie en andere wettelijk vastgestelde rechten uitoefenen via e-mail info@spanjevandaag.com Aanvullende informatie: U vindt meer informatie in ons privacybeleid.
Acht jaar geleden besloot Olivieira het roer om te gooien: haar dieetschema verdween in de prullenbak en ze besloot niet langer onzeker te zijn over haar extra maatje. "Ik merkte op een gegeven moment dat ik het vooral voor de buitenwereld deed, maar niet meer voor mezelf", zegt ze tegen EditieNL.
Plussize kleding
Haar onzekerheid zat hem vooral in het ontbreken van leuke, modieuze plussize-kleding. "Het is écht niet leuk als je geen leuke kleding kan vinden in de stad. Dat doet iets met je." Olivieira's gevoel voor mode heeft haar uit de put gesleept. "Ik ben meer van mezelf gaan houden door mijn best te doen op hoe ik eruitzie."
Tegenwoordig is de keuze in plussize-kleding een stuk groter geworden. Dat lijkt samen te hangen met de komst van de body positivity-beweging en programma's als #EerlijkeFoto en Curvy Supermodel, die laten zien dat het oké is om een maatje meer te hebben.
Onderzoek CBS
Tussen 2018 en 2020 gaf 26 procent van de volwassenen met ernstig overgewicht aan tevreden te zijn met hun gewicht. Tussen 2015 en 2017 was dit nog 22 procent. Van ernstig overgewicht is sprake als het BMI boven de 30 is.
Gelijke behandeling
Internist en endocrinoloog Liesbeth van Rossum in het Erasmus MC ziet in haar spreekkamer veel verdriet rondom dit thema. "Mensen willen niet dik zijn", zegt ze tegen EditieNL. Uit onderzoek blijkt dat mensen die aan obesitas lijden minder kans hebben op leidinggevende posities, minder snel een nieuwe baan vinden en anders worden behandeld in de gezondheidszorg. "Daar heerst nog ontzettend veel schaamte. Daar kan zo'n body positivity-beweging bij helpen."
Dat mensen met een maatje meer niet gelijk worden behandeld, noemt Saskia Olivieira erg zorgelijk. "We kijken alleen maar naar hoe iemand eruitziet en daardoor kijken we niet meer naar wie iemand als persoon is. Dat vind ik erg slecht. Dat constante uitsluiten en pestgedrag heeft grote gevolgen."
'Respecteren en verbinden'
Hoewel er vooruitgang in zit, hebben we volgens de influencer nog een lange weg te gaan. "Je ziet nog steeds dat vrouwen elkaar in de haren vliegen. Dat slanke vrouwen vinden dat dikkere vrouwen te veel aandacht krijgen door deze beweging." We moeten elkaar niet naar niet beneden halen, maar respecteren en verbinden, vindt ze. "Op het gebied van gelijkwaardige behandeling kan nog veel winst behaald worden."
Anderzijds moeten we de risico's van obesitas niet onderschatten, benadrukt internist en endocrinoloog Liesbeth van Rossum. "Het is echt een ziekte en kan grote gevolgen hebben. Dat je tevreden bent met je lichaam wil niet zeggen dat je er verder niets meer aan hoeft te doen. Vet is een orgaan dat hormonen aanmaakt. Als je daar te veel van hebt, word je ziek. Overgewicht is een sluipmoordenaar."
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft afgelopen etmaal 2853 nieuwe coronabesmettingen in ons land geregistreerd. Dat zijn er flink meer dan vorige week vrijdag, toen 2211 nieuwe besmettingen werden geregistreerd. Ook het weekgemiddelde viel hoger uit dan vorige week (2585 tegen 2371). In Brabant ging het om 299 nieuwe positieve gevallen.
Het reproductiegetal, dat aangeeft hoe snel het coronavirus zich verspreidt, is iets toegenomen. Het staat nu op 1,02. Dit wil zeggen dat 100 mensen met het coronavirus 102 anderen besmetten. Afgelopen dinsdag stond het reproductiegetal nog op 1,01. Het cijfer wordt altijd berekend over de situatie van ongeveer twee weken geleden, omdat het anders niet betrouwbaar genoeg is. 1,02 slaat dus op de situatie van 12 augustus.
Er werd één patiënt opgenomen in een ziekenhuis in onze provincie en voor zover bekend overleed er niemand aan COVID-19. Elders in het land werden afgelopen etmaal vier nieuwe sterfgevallen als gevolg van corona bij het RIVM geregistreerd. Dat betekent niet dat deze mensen allemaal in die tijd overleden zijn, want het duurt vaak een poosje voor een sterfgeval wordt doorgegeven. Donderdag meldde het RIVM aanvankelijk acht nieuwe sterfgevallen, maar dat aantal is vrijdag bijgesteld naar zeven.
De circa 1600 Afghaanse evacués die worden opgevangen in Amsterdam, Groningen, Zeist, Harskamp en vanaf zondag ook in Nijmegen, kunnen 'zo snel mogelijk' kiezen voor een coronavaccin, vertelt een woordvoerder van koepelorganisatie GGD GHOR aan NU.nl. "Ik ga ervan uit dat het vaccinatieproces in september begint." De evacués worden ook getest op tuberculose.
Onderzoekers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in Nederland hebben vandaag data gepubliceerd, waaruit blijkt dat de coronavaccins die in Nederland worden gebruikt, een sterke bescherming bieden tegen ernstige ziekte door de deltavariant van het virus.
Mensen die langer dan twee weken volledig zijn gevaccineerd, zijn volgens de gegevens voor 95 procent beschermd tegen ziekenhuisopname en voor 97 procent tegen IC-opname. Dat maakt hun kans om in het ziekenhuis te belanden twintig keer kleiner dan voor een ongevaccineerd persoon.
Het risico om op de IC te belanden is zelfs 33 keer kleiner, meldt de NOS vandaag.
Tussen begin april 2021 en de derde week van augustus waren er in Nederland ruim 15.000 ziekenhuisopnames vanwege COVID-19. De overgrote meerderheid van de patiënten was helemaal niet gevaccineerd, blijkt uit data van het RIVM.
Sinds de laatste week van juni heeft de deltavariant van het virus in Nederland andere varianten nagenoeg verdreven. In Suriname wordt de huidige stijging van het dagelijks aantal nieuwe coronabesmettingen, toegeschreven aan de deltavariant:
De kans dat een niet-gevaccineerde in het ziekenhuis moet worden opgenomen als gevolg van de deltavariant van het coronavirus is twee keer zo groot als na besmetting met de alfavariant van het virus, concluderen onderzoekers aan de University of Cambridge na analyse van meer dan 40.000 coronabesmettingen.
Het onderzoek, dat vrijdag is gepubliceerd in het Britse medische tijdschrift The Lancet, benadrukt het belang van vaccinatie, dat een ernstig ziekteverloop kan voorkomen. Personen die hun eerste vaccindosis minder dan drie weken geleden toegediend kregen, lopen eveneens een vergroot risico op een ziekenhuisopname, concluderen de onderzoekers.
De studie analyseerde duizenden besmettingen in Groot-Brittannië tussen 29 maart en 23 mei, toen de deltavariant met een opmars bezig was en de vaccinatiecampagne op gang kwam.
Slechts 2 procent van de besmettingen werd geconstateerd bij volledig gevaccineerden. Die groep was te klein om conclusies te kunnen trekken over de impact van de deltavariant bij gevaccineerden, schrijven de wetenschappers. Bijna drie kwart van de onderzochte monsters was afkomstig van niet-gevaccineerden, en 24,2 procent van deels gevaccineerden.
Eerdere studies lieten al zien dat de deltavariant van het virus tot 50 procent besmettelijker is dan eerdere varianten. Het RIVM meldde vrijdag dat de coronavaccins na besmetting met de deltavariant van het virus even goed beschermen tegen ziekenhuis- en ic-opnames als na besmetting met de alfavariant.
De kans dat een volledig gevaccineerde persoon na besmetting opgenomen moet worden in het ziekenhuis is twintig keer kleiner dan bij een niet-gevaccineerde persoon, meldde het RIVM. De kans dat een volledig gevaccineerde op een ic belandt is 33 keer zo klein, meldt het RIVM op basis van onderzoek met Nederlandse vaccinatie- en ziekenhuiscijfers.
Medewerkers op de Covid-afdeling van het Leids Universitair Medisch Centrum.Beeld ANP
Ook ziet het RIVM, dat de cijfers vrijdagmiddag naar buiten bracht, geen afname in effectiviteit van de vaccins door de tijd heen. De vier in ons land gebruikte vaccins beschermen bij infectie met de besmettelijkere deltavariant blijkbaar net zo goed tegen ziekenhuis- en ic-opname als bij eerdere varianten.
Door de bank genomen voorkomt vaccinatie in Nederland 95 procent van de ziekenhuisopnames, en 97 procent van de ic-opnames, blijkt uit de nieuwe analyse. Het risico om in het ziekenhuis te belanden is voor iemand die volledig is gevaccineerd, ongeveer 20 keer lager dan voor iemand die niet is ingeënt. De kans op ic-opname is voor gevaccineerden zelfs 33 keer zo klein.
Moderna valt tegen
Uit de Nederlandse statistieken blijkt dat het meest gebruikte vaccin in ons land, dat van Pfizer, voor zo’n 98 procent beschermt tegen ziekenhuisopname. Opvallend genoeg is dat een stuk beter dan het verwante vaccin van Moderna, waarmee ongeveer één miljoen mensen zijn ingeënt. Dat vaccin beschermt voor 65 tot 87 procent tegen ziekenhuisopname, afhankelijk van de leeftijd.
Dat zal komen doordat Moderna in ons land vooral werd ingezet bij mensen met verhoogd medisch risico, zegt RIVM-hoofdepidemioloog Susan van den Hof. ‘Dat zijn mensen die niet altijd goed reageren op vaccinatie’.
De vaccins van AstraZeneca en van Janssen blijken ook zeer goed te beschermen tegen ernstige ziekte. Het in Leiden ontwikkelde vaccin van Janssen voorkomt bij 50-minners 87 procent van de ziekenhuisopnames en bij 50-plussers zelfs 93 procent.
Bij het vaccin van AstraZeneca zijn die cijfers zelfs nog wat gunstiger: zo voorkomt de inenting bij 50-minners 98 procent van de ziekenhuisopnames. Dat is pikant, omdat het vaccin inmiddels niet meer wordt voorgeschreven aan mensen onder de 50, nadat het in opspraak raakte wegens zeer zeldzame trombosegevallen.
Ongevaccineerd
In totaal werden afgelopen lente en zomer 15.222 Nederlanders met covid-19 opgenomen in het ziekenhuis. Van hen was slechts 4,6 procent volledig gevaccineerd. Haast 90 procent van de ziekenhuispatiënten was ongevaccineerd; nog eens 7,4 procent was onvolledig gevaccineerd.
Opvallend genoeg zagen Britse wetenschappers vorige week nog wél een duidelijke vermindering van werkzaamheid van vooral het Pfizervaccin, tegen de deltavariant van het virus. Maar de Britse experts keken naar infecties, en niet zozeer naar ziekenhuisopnames. ‘En hun cijfers laten ook zien dat de bescherming tegen ziekenhuisopname nog steeds erg goed is’, aldus Van den Hof.
Wat ook kan meespelen, is dat het RIVM zich slechts op kleine aantallen patiënten kon baseren: een ic-patiënt meer of minder kan dan al enorm uitmaken. ‘Het is denkbaar dat er wel subtiel minder bescherming tegen de deltavariant is, maar dat we die nu niet opmerken’, zegt Van den Hof. ‘Daarom moeten we dit blijven volgen.’
:quality(80)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/9f20398a-0a93-11ec-a7d0-02c309bc01c1.jpg)
